Γράφει η Χρύσα Νικολάκη
Το βιβλίο «50 χρόνια τηλεόρασης» είναι ένα βιβλίο ντοκιμαντέρ, οδηγός ζωής και ημερολόγιο καταστρώματος του εξαίρετου Κώστα Μαντά από τις εκδόσεις Κούρος. Ο Κώστας Μαντάς υπήρξε ενεργητικός παράγοντας στο δυναμικό της ΕΡΤ, τεχνικός διευθυντής και αυτό του το βιβλίο παρουσιάζει στιγμιότυπα και πλευρές της ζωής του, που περνούν από μπροστά μας σαν ταινία.
Ο Κώστας Μαντάς είναι αστράτευτος, ακολουθώντας το δρόμο της αρετής και της τόλμης, έχοντας εμπιστοσύνη στη γνώση και την τιμιότητα μας σταχυολογεί την πορεία του μέσα στο χρόνο. Στην ταυτότητα του θα έπρεπε να υπήρχε ως ειδικότητα η λέξη άνθρωπος που περιλαμβάνει όλα τα ανωτέρω. Συμβολιστής της εργατικότητας, η τάση του προς το απόλυτο τον κατατάσσει δικαίως ανάμεσα στους πνευματικούς ανθρώπους. Υπήρξε γιγάντιος μοχλός στην εύρεση λύσεων στα τεχνικά προβλήματα της πρώιμης τηλεόρασης. Όταν η ηθική συμβαδίζει με την καθημερινή ζωή πετυχαίνονται αυτές οι ατομικές επιτεύξεις. Ο Κώστας Μαντάς είναι ένα πανέξυπνο πολυεργαλείο, «Ο άνθρωπος άστο σε μένα», όπως λέει ο δημοσιογράφος Δημήτρης Κωνσταντάρας. Ένας χρήσιμος πολίτης υποστηρικτικός, με ανεκτίμητα χαρίσματα, όπως λέει ο σκηνοθέτης Δημήτρης Πετρόπουλος. Μια χαρισματική προσωπικότητα με πολλές αναζητήσεις υπογραμμίζει ο Κωνσταντίνος Μαργαρίτης. Ο καθηγητής μηχανολογίας Σκάρας Βασίλειος τον ονομάζει πρωτεργάτη στα ΙΕΚ, οργανωτή των εργαστηρίων με άριστη γνώση του αντικειμένου, απαράμιλλη αγάπη για τη δουλειά και διάθεση για προσφορά. Μία ψυχή ευγενική, γελαστή, πλημμυρισμένη καλοσύνη, λέει η συγγραφέας Ιωάννα Νοταρά. Επίσης «ο αγαπημένος μας δάσκαλος» συμπληρώνει η Ξένια Τσιλοχρήστου, σκηνοθέτης και φοιτήτρια του κ. Μαντά από το 2009-2011 στα ΙΕΚ ΔΟΜΗ. Όλοι αυτοί οι χαρακτηρισμοί συνθέτουν τα προσωνύμια που του αποδίδουν οι άνθρωποι που τον έζησαν στον επαγγελματικό του στίβο στα 50 αυτά χρόνια που σημάδεψαν τη ζωή και την καριέρα του. Ο Πάνος Σόμπολος λέει πως είναι ένας χαρακτήρας γεμάτος ανθρωπιά, αγάπη και αλληλοεξυπηρέτηση. Ο Δημήτρης Πετρόπουλος τον αναφέρει ως «υποστηρικτικό και άνθρωπο των διασυνδέσεων.» Ο Κωνσταντίνος Μαργαρίτης τον αναφέρει ως φανατικό σινεφίλ και φύση αισιόδοξο. Όσο για την Κατερίνα Καράμπελα χαριτολόγει ενθυμούμενη τη χαρακτηριστική του ατάκα «έχω μύτη εγώ», μιλώντας για την ηθική του ακεραιότητα και την εξυπνάδα του. Η Καίτη Λεκκάκου δεν μπορεί να μην αναφέρει ότι είναι πολύτιμος φίλος και συνεργάτης.
Από όλες αυτές τις περιγραφές εγώ θα σταθώ κυρίως στον «δάσκαλο».
«Ο κύριος Μαντάς Δάσκαλος !ο αγαπημένος μας κύριος Μαντάς δοτικός, απλός πάντα δίπλα μας να μας λύσει όλες τις απορίες και να μας βοηθήσει με όποιον τρόπο περνάει από το χέρι του. Μετέφερε όλες του τις γνώσεις και είναι πολλές χωρίς δεύτερη σκέψη ακόμη και σήμερα μετά σχεδόν από 13 χρόνια ο κύριος Μαντάς είναι ο αγαπημένος μας δάσκαλος. Με εκτίμηση και ευγνωμοσύνη». –αναφέρει η Ξένια Τσιλοχρήστου, σκηνοθέτης και φοιτήτρια του κυρίου Μαντά (2009-2011 στα ΙΕΚ δομή).-
Στάθηκα περισσότερο σε αυτήν την ιδιότητα του σπουδαίου αυτού ανθρώπου από μία φοιτήτρια του, γιατί μέσα στην ψυχή μου διαβάζοντας το βιβλίο, κατάλαβα πόσο σημαντικό είναι για τον Κώστα Μαντά η μεταφύτευση των ιδεών αλλά και της αγάπης του για την τηλεόραση και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας στους νέους ανθρώπους. «Εν αρχή ην ο δάσκαλος. Μη ο δάσκαλος η φύση θα ήταν, δε θα ήταν όμως οι κοινωνίες. Θα υπήρχε ο χρόνος, αλλά δε θα υπήρχε η ιστορία. Και στο βασίλειο των ζωντανών ήχων θα άκουγε κανείς την κραυγή, τα χουγιαχτά, τα συνθήματα. Δε θα άκουγε όμως ούτε θα ‘βλεπε τη φωνή, τα γράμματα της γραφής, τις συμφωνίες και τους χορούς. Γιατί; Απλά, γιατί ο δάσκαλος είναι που μεταμορφώνει τον εγκέφαλο του ζώου σε νου του ανθρώπου. Αυτός κατορθώνει ώστε η ματιά του καθένα μας να μη μένει βλέμμα βοδιού, αλλά να γίνεται βιβλίο ανοιχτό να το διαβάζεις. Επεξεργάζεται το πετσί της κεφαλής μας και δημιουργεί πρόσωπο. Η δουλειά του δάσκαλου είναι ο αθέρας της βυρσοδεψίας. Και στο τέλος-τέλος ο δάσκαλος θωπεύει και μαλάζει έτσι το σώμα και την ψυχή μας, ώστε από τη στέρησή μας αποστάζεται το κλάμα, και από την πλησμονή κορφολογιέται το γέλιο μας. Τα ζώα και τα φυτά δε γελούν ούτε δακρύζουν. Γιατί τους λείπει ο δάσκαλος. Έτσι δεν έμαθαν ποτές ότι στον ενόργανο κόσμο πέρα από τη σφαίρα του βιολογικού ανοίγεται ο φωτεινός ορίζοντας του πνεύματος. Ο θυμός, δηλαδή, οι επιθυμίες, τα πάθη, η φαντασία, ο λόγος. Γράφει ο σπουδαίος Δ. Λιαντίνης στα «Ελληνικά».
Το χρονογράφημα του ξεκινάει από το 1971, όταν ήταν ακόμα φοιτητής. Τότε λίγο πριν πάρει το πτυχίο του, έπιασε δουλειά ως ηλεκτρονικός σε ένα Γερμανικό Ινστιτούτο του Ναυπλίου, για να μετατεθεί λίγο αργότερα στην ΥΕΝΕΔ, όπου βρήκε ένα πολύ καλό κλίμα. Κατόπιν μας μιλά για την απόσπαση του στα video και τη συνεργασία του με τα ιερά τέρατα του κινηματογράφου όπως ήταν ο Κουτσομύτης, ο Μπακ και ο γιος του Μπακ Μπακ και πολλοί άλλοι. Προχωρώντας στο βιβλίο μας μιλά για την 1η απεργία στην ΥΕΝΕΔ, τους απεργοσπάστες που μπήκαν κρυφά. Την νίκη του Συλλόγου αφού κατάφερε την συνάντηση με τον υπουργό Άμυνας Αβέρωφ. Κατόπιν μας μιλά για την πτώση του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη στην ΥΕΝΕΔ και την λογοκρισία της επιτροπής έλεγχου του στρατού. Μας μιλά για το αξέχαστο Πάσχα που πέρασαν με τον βοσκό και το τεχνικό πρόβλημα που αντιμετώπισαν , μένοντας χωρίς εικόνα και ήχο. Κατόπιν για την δημιουργία της πράσινης τηλεόρασης του ΠΑΣΟΚ. Εκεί βλέπουμε την ευστροφία και πρωτοβουλία του σε θέματα τεχνικά. Χάρη σε εκείνον και στην ομάδα του είδε όλη η Ελλάδα, όπου υπήρχε video VHS τότε την ομιλία του Αντρέα Παπανδρέου, μια αληθινή επανάσταση που συζητήθηκε πολύ εκείνη την εποχή. Θυμάται το γραφείο του στη Χαριλάου Τρικούπη. Ύστερα μας συγκινεί στην πορεία του βιβλίου καθώς αναφέρεται στο ΚΕΘΕΑ Πειραιά και Σαλαμίνας, την προσφορά του με μαθήματα εκεί στα παιδιά ανιδιοτελώς, την αγάπη και την ευγνωμοσύνη που εισέπραξε. Κατόπιν μας μιλά για την ημερομηνία ορόσημο στην καριέρα του, στις 18-10-81(Καστρί), τη νίκη του ΠΑΣΟΚ με 52% και την ιστορική φωτογραφία του Ανδρέα από την πρώτη του συνέντευξη ως πρωθυπουργού. Κατόπιν μας διηγείται ότι δεν θα ξεχάσει ποτέ όσο ζει. Στις 15-11-84 την επίσκεψη του στην Ελούντα για κάλυψη της τριμερούς συναντήσεως του Ανδρέα με τον Μιτεράν και τον Καντάφι, για να αποκατασταθούν οι γαλλολιβυκές σχέσεις. Το υπέροχο είναι ότι μετέδωσε πρώτος την είδηση σε όλο τον κόσμο. Γράφει: To χαρακτηριστικό είναι ότι αυτό που είχαμε τραβήξει στις 8 το πράο, παιζόταν στις 830 ως πρώτο θέμα σε όλο τον κόσμο. Μας μιλά για την επαφή του με τον σμήναρχο διοικητή της 110 ΠΜ Λάρισας την διαφωνία τους, την εμμονή του στο πρωτόκολλο, και την κατ’ εξαίρεσιν αλλαγή προγράμματος χάρη στην δική του αποφασιστικότητα αλλά και την παρέμβαση του υπουργού Τύπου Γιάννη Ρουμπάτη. Μας μιλά για τη γνωριμία του με τον Γιάννη Φατσή, τον πατριάρχη της δημοσιογραφίας όπως τον αποκαλεί και τις αναμνήσεις του από τις διερευνητικές Ελλάδας Τουρκίας το 1987. Τότε έρχεται αντιμέτωπος με σπουδαία ιστορικά γεγονότα της χώρας, όπως τότε με την υποχώρηση των τουρκικών πλοίων. Μας μιλά για την γνωριμία του με τον δημοσιογράφο Γιώργο Μπράμο και την αρχή μιας υπέροχης φιλίας και συνεργασίας το 1989 στη Δροσιά όπου ανέβηκε η προβολή της ταινίας για την Φρίντα Λιάππα, μιας γνωστής σκηνοθέτιδας από το χώρο της Αριστεράς.
Αυτό και μόνο φανερώνει αυτό που παραπάνω τόνισα ότι ο Κώστας Μαντάς στην ταυτότητα του γράφει άνθρωπος και όχι άλλες ιδιότητες…. αριστερός, δεξιός ή κεντρώος. Μας μιλά με συγκίνηση για την επαφή του με τη Μελίνα Μερκούρη, ως υπουργού Πολιτισμού το 1980 και το ταξίδι τους στην Ολλανδία. Κατόπιν για τη γνωριμία του με τον Νίκο Αλιάγα και τη σχέση της Μερκούρη με τη Δέσπω Διαμαντίδου, την οποία η Μελίνα αποκαλούσε «μαμά». Κατόπιν μας μιλά για το σπίτι στην Εκάλη, και πως αυτό το σπίτι έγινε ο προμαχώνας των προεκλογικών συγκεντρώσεων του Γιώργου Παπανδρέου. Μια σχέση αγάπης και εκτίμησης, αλληλεγγύης και αδελφοσύνης είχε ξεκινήσει. Όμως πέρα από τις ευχάριστες στιγμές θυμάται και τις δύσκολες, αυτές που όπως λέει θέλει να σβήσει από τη μνήμη του. Μια τέτοια στιγμή ήταν η εποχή του ΠΑΣΟΚ που έγιναν πολλές αλλαγές διευθυντών, όπως του Κονταξή από την ΕΡΤ2. Θυμάται όμως και την επαναφορά του στη θέση του μετά από μια εύστοχη δική του τοποθέτηση απέναντι στον τέως διευθυντή. Βλέπουμε λοιπόν , ότι ο Κώστας Μαντάς, ευφυέστατος και πρωτοπόρος, δεν πέφτει σε παγίδες, αντιθέτως βρίσκεται σε εγρήγορση και με σεβασμό πρώτα στον άνθρωπο και στην αξία του προχωρεί, παρά τα εμπόδια και τις ιδεοληψίες. Μας μιλά για την εποχή που ήταν προϊστάμενος στις ειδήσεις, όταν η ΥΕΝΕΔ μετονομάστηκε σε ΕΡΤ2 και οι υπάλληλοι της εξισώθηκαν με τους υπαλλήλους της ΕΡΤ1. Όμως ο χρόνος του Κώστα Μαντά μοιράστηκε ανάμεσα στην τηλεόραση και στην διδασκαλία. Δεν θα ξεχάσει ποτέ την έκπληξη που οι φοιτητές του επιφύλασσαν με την τούρτα γενεθλίων (24/1) του στο ΙΕΚ Χαϊδαρίου. Τέλος μας μιλά για το πώς συνδέθηκε με τον Αντρέα Παπανδρέου και την ακολουθία του σε όλες τις περιοδείες του ΠΑΣΟΚ, τονίζοντας ότι ο Αντρέας για εκείνον ήταν μια εμβληματική προσωπικότητα.
Μας παραθέτει την γνωριμία του με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, δυναμικό και αποφασιστικό , η αλλιώς ατάραχο όπως επονομάζει. Κατόπιν μας μιλά για τη συνεργασία του με τον σκηνοθέτη Σμαραγδή. Επίσης με τον σκηνοθέτη Δημήτρη Πετρόπουλο, τη γνωριμία του με τον δήμαρχο Κηφισιάς Γ. Θωμάκο, με τον οποίο τον συνδέει μια βαθιά και ειλικρινής φιλία. Μας μιλά για τη γνωριμία του με τον Γιώργο Κουρή, που δημιούργησε το κανάλι 29. Κλείνοντας, ο Κώστας Μαντάς μας μιλά για την ίδρυση του ΙΕΚ Χαϊδαρίου αλλά επίσης με πόνο ψυχής μας εξομολογείται την αναλγησία του συστήματος για την διάλυση του, μόλις το 2004, με την ευχή της ανόρθωσης. Ο Κώστας Μαντάς με όλα αυτά τα χαρακτηριστικά συγκροτεί ένα ψυχοπνευματικό πρόσωπο ευαίσθητο και πολυεδρικό. Δεν κρίνει, δε συμβιβάζεται. Οραματίζεται! Και αυτό το όραμα του, είναι που τον βοηθάει να περάσει λυτρωτικά στον κόσμο της ευπραξίας-ευστοχίας, εκεί που το ασυνήθιστο, το ασχημάτιστο και το φανταστικό του δίνουν το αίσθημα πώς μπορεί να δημιουργήσει χωρίς να λογαριάζει το νόμο της αναγκαιότητας! Αυτός ήταν ο Κώστας Μαντάς, ο Δάσκαλος, ο Δ/ντης, ο Άνθρωπος.
* H Χρύσα Νικολάκη είναι βιβλιοκριτικός, συγγραφέας, θεολόγος
Πληροφορίες
Εκδόσεις ΚΟΥΡΟΣ
- kouros.books@gmail.com
- 2105240424, 6932214777
8.1.2024
