Γράφει η Αιμιλία Πανταζή
Υπάρχουν μερικές λέξεις που θυμίζουν ξενοιασιά, ανεμελιά, καλοκαίρι και απόλαυση. Υπάρχουν μερικές λέξεις με το που τις ακούς νιώθεις ταυτόχρονα να τις γεύεσαι και σου ξυπνάνε μνήμες των υπέροχων παιδικών χρόνων. Όπως «βανίλια υποβρύχιο». Το ταπεινό γλύκισμα, που σε πείσμα των καιρών γεμίζει ακόμα τα απογεύματα του καλοκαιριού άρωμα βανίλιας, μαστίχας ή τριαντάφυλλου!
Η προφορική παράδοση θέλει η χρήση της βανίλιας «υποβρύχιο» στη μορφή που την ξέρουμε, να ξεκίνησε από τη συνοικία του Γαλατά στην Κωνσταντινούπολη από Χιώτες ζαχαροπλάστες. Η λευκή και κυρίως, ανθεκτική στις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού, ζαχαρόπαστα – σε μία εποχή που δεν υπήρχαν ψυγεία για να διατηρηθούν τα ευαίσθητα κρεμώδη γλυκά – ήταν επίσημο κέρασμα του Πατριαρχείου.
Το «άσπρο γλυκό», όπως ήταν γνωστό, το έφτιαχναν οι Κωνσταντινοπολίτισσες (με ζάχαρη, νερό, λεμόνι, βανίλια ή μαστίχα) και ήταν το κέρασμα που σέρβιραν σε όλα τα ελληνικά σπίτια. Η αρχική του ονομασία δε, ήταν ζαχαροκάντιο ζυμωτή -η φράση που λέμε στα κάλαντα και δεν ξέρουμε τι σημαίνει.
Στο βιβλίο της με τίτλο «Η Πολίτικη Κουζίνα των 4 Εποχών. Μνήμες και Γεύσεις της Πόλης» (εκδόσεις Πατάκη), η συγγραφέας και ερευνήτρια Σούλα Μπόζη, γράφει:
«… Ανάμεσα στα γλυκά του κουταλιού πρωτιά είχε το «άσπρο γλυκό», η γνωστή μας βανίλια. Ως τις μέρες μας παραμένει επίσημο κέρασμα του Πατριαρχείου. Διαδόθηκε στην Πόλη από τους Χιώτες ζαχαροπλάστες όταν άνοιξαν τα πρώτα παραδοσιακά ζαχαροπλαστεία στον Γαλατά τον 17ο αιώνα. Δείγμα επιτηδειότητας και τελετουργίας ως προς τον τρόπο σερβιρίσματος – στο κέντρο ασημένιου δίσκου, ασημένια κουταλοθήκη με τα ειδικά ασημένια κουταλάκια του γλυκού, συνήθως δώρο αρραβώνα ή γάμου, επίσης κρυστάλλινη κούπα με καπάκι για να φυλάσσεται το άσπρο γλυκό και ολόγυρα κρυσταλλένια ποτήρια του νερού. Στις απλές καθημερινές επισκέψεις σερβιριζόταν με ασημένιο κουτάλι μια υπερχειλισμένη ποσότητα «άσπρου γλυκού» μέσα σε ποτήρι με κρύο νερό. Όπως μας πληροφορεί η Τακουί Τοβμασιάν στο βιβλίο της Ευλογημένο το τραπέζι σας, που μεταφράστηκε στα ελληνικά από τη γράφουσα, και οι Αρμένισες νοικοκυρές στην Πόλη συνήθιζαν να προσφέρουν «άσπρο γλυκό» στις ονομαστικές τους γιορτές…».
Πάνω σε μια κουταλιά βανίλια, παρέα με τις παιδικές μας αναμνήσεις ας ριχτούμε σε υποβρύχιες καταδύσεις, να πάνε κάτω όλα τα φαρμάκια της επικαιρότητας και της ζωής…
Καλή εβδομάδα!!!
Αιμιλία Πανταζή
6.6.2022
