Ο χαρταετός
Όποιος δεν πέταξε ποτέ του χαρταετό, δεν κοίταξε όσο ψηλά χρειάζεται. Όποιος δεν ένιωσε την αντίσταση του μεγάλου σπάγκου, δεν κατάλαβε τη δύναμη του αέρα, δεν ένιωσε τη χαρά και την υπερένταση του να τα βγάζεις πέρα μόνος σου με τη Φύση. Ο χαρταετός, η χαρά μικρών και μεγάλων, είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της παράδοσής μας. Το πέταγμά του συμβολίζει την κάθαρση, τον εξαγνισμό αλλά και την ανάταση της ψυχής μετά το ξεφάντωμα της Αποκριάς. Ποια είναι όμως η ιστορία αυτού του αιθέριου χορευτή;
Ο χαρταετός λέγεται ότι άνοιξε για πρώτη φορά τα πολύχρωμα φτερά του τον 4ο αιώνα π.Χ. και εφευρέτης του φέρεται να είναι ο σπουδαίος μαθηματικός και αρχιμηχανικός Αρχύτας ο Ταραντίνος. Εκείνος πρώτος χρησιμοποίησε στην αεροδυναμική του τον χαρταετό. Η παλαιότερη αναφορά και μαρτυρία για το χαρταετό στην Ελλάδα μας έρχεται από ένα αρχαιοελληνικό αγγείο με την αναπαράσταση μιας κόρης που κρατά στο χέρι μια λευκή σαΐτα δεμένη με νήμα.
Ο χαρταετός πέταξε ως εμάς από την Αρχαία Κίνα. Ο πρώτος χαρταετός στον κόσμο θεωρείται ότι κατασκευάστηκε από τον μεγάλο κινέζο φιλόσοφο Moqu, ο οποίος χρειάστηκε τρία χρόνια για την ολοκλήρωσή του. Το υλικό του πρώτου χαρταετού ήταν το ξύλο και λέγεται ότι κατάφερε να πετάξει για μία μόνο μέρα. Αργότερα, ένας δημοφιλής κινέζος ξυλουργός ο ονομαζόμενος Luban κατασκεύασε έναν χαρταετό από μπαμπού καθώς αυτό το υλικό ήταν και ελαφρύτερο αλλά και ομορφότερο από το ξύλο. Με το πέρασμα του χρόνου, στη Δυναστεία Τang, οι χαρταετοί φτιάχνονταν πλέον από μπαμπού και χαρτί και διακοσμούνταν με σχέδια που θεωρούσαν πως έφερναν καλούς «οιωνούς». Ένας από τους συμβολισμούς του χαρταετού στην Κίνα είναι η ικανότητά του να διώχνει μακριά τις ασθένειες αλλά και την κακή τύχη καθώς πετάει στον ουρανό.
Με αφετηρία την Άπω Ανατολή ο χαρταετός υιοθετήθηκε από όλες σχεδόν τις ηπείρους, αποκτώντας νέες μορφές και δημιουργώντας μύθους, καθώς έκανε την εμφάνισή του στους διάφορους πολιτισμούς. Από την Ευρώπη ήρθε και στην Ελλάδα, πιάνοντας πρώτα τα λιμάνια της Ανατολής (Σμύρνη, Χίο, Κωνσταντινούπολη), τα λιμάνια της Επτανήσου, έπειτα της Σύρας και των Πατρών, και σιγά-σιγά όλα τα αστικά κέντρα, όπου μπορούσε να αγοραστεί σπάγκος και χρωματιστό χαρτί.
Tα ονόματα των χαρταετών δεν είναι διαφορετικά μόνο από χώρα σε χώρα, αλλά πολλές φορές και από περιοχή σε περιοχή μέσα στην ίδια χώρα. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα, τον χαρταετό στη Θράκη τον λένε «πετάκι», στα Επτάνησα «φύσουνα», ενώ γενικά τους εξάγωνους αϊτούς τους λένε και «σμυρνάκια». O χαρταετός κατασκευαζόταν πάντα από τα ίδια τα παιδιά, με ή χωρίς τη βοήθεια των δικών τους, με απλά υλικά, όπως χαρτί, καλάμι ή λεπτό πηχάκι, σπάγκο και εφημερίδες και με περισσεύματα από τις αποκριάτικες κορδέλες. Τα στολίδια και η ουρά του χαρταετού ήταν ανάλογα με την έμπνευση του κατασκευαστή του.
Η Κυρά Σαρακοστή
Η Ελλάδα μας είναι γεμάτη υπέροχες παραδόσεις, ήθη και έθιμα, που υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια. Η Κυρά Σαρακοστή είναι ένα τέτοιο έθιμο. Γράφει ο Γεώργιος Μέγας: «άλλοτε, που έλειπαν τα ημερολόγια και ήθελαν να έχουν κάποια αντίληψη του χρόνου στη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής, οι άνθρωποι του λαού είχαν βρει ένα εύκολο μέσο. Παρίσταναν τη Σαρακοστή εικονικά σαν Καλόγρια». Έπαιρναν μια κόλλα χαρτί κι σχεδίαζαν με το ψαλίδι μια γυναίκα. Η κυρά Σαρακοστή δεν είχε στόμα, γιατί είναι νήστευε, τα χέρια της ήταν σταυρωμένα για τις προσευχές και είχε 7 πόδια γιατί τόσες είναι και οι εβδομάδες της Σαρακοστής. Επίσης η Κυρά-Σαρακοστή δεν είχε αυτιά για να μην ακούει κουτσομπολιά αλλά ούτε και μύτη για να μη μυρίζει και ζηλεύει. Κάθε Σάββατο έκοβαν ένα πόδι. Το τελευταίο πόδι το έκοβαν το Μεγάλο Σάββατο. Στη Χίο, το τελευταίο πόδι το έβαζαν μέσα σ’ ένα ξερό σύκο ή καρύδι κι όποιος το έβρισκε πίστευαν ότι θα του έφερνε γούρι!
Σε κάποια μέρη έφτιαχναν τη φιγούρα της κυρά-Σαρακοστής με τη ζύμη της λαγάνας και έτσι έχει διασωθεί το τραγουδάκι:.
Την Κυρά Σαρακοστή
που είναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας την φτιάχναν
με αλεύρι και νερό!
Για στολίδι της φορούσαν
στο κεφάλι της σταυρό
και το στόμα της ξεχνούσαν
γιατί νήστευε καιρό!
Και μετρούσαν τις ημέρες
με τα πόδια της τα εφτά
κόβαν ένα τη βδομάδα,
μέχρι να ρθει η Πασχαλιά!
Διαφορετική ήταν η κυρά Σαρακοστή που έφτιαχναν στον Πόντο. Εκεί κρέµαγαν από το ταβάνι µια πατάτα ή ένα κρεμμύδι που πάνω του είχε καρφωμένα εφτά φτερά κότας, το ημερολόγιο αυτό το ονόµαζαν «Κουκουρά». Κάθε εβδομάδα αφαιρούσαν ένα φτερό κι έτσι µέτραγαν το χρόνο µέχρι την Ανάσταση.
26.2.2023
