«Άγια νύχτα, σε προσμένουν με χαρά οι Χριστιανοί»…
Η «Άγια Νύχτα» είναι ίσως το πιο γνωστό Χριστουγεννιάτικο τραγούδι. Υπάρχει άνθρωπος που δεν το έχει τραγουδήσει; Υπάρχει σχολική γιορτή στην οποία δεν ακουστεί από τα χείλη μικρών και μεγάλων μαθητών; Υπάρχει περίπτωση να στολίσουμε το Χριστουγεννιάτικο δέντρο χωρίς τη συντροφιά του; Πόσες φορές δεν το ακούσαμε σε διάφορες γλώσσες, σε διάφορες μορφές, από χορωδίες μέχρι μπάντες, από μεγάλες ορχήστρες μέχρι και το ακορντεόν κάποιου πλανόδιου μουσικού;
Η «Άγια Νύχτα» είναι ίσως το πιο γνωστό Χριστουγεννιάτικο τραγούδι. Υπάρχει άνθρωπος που δεν το έχει τραγουδήσει; Υπάρχει σχολική γιορτή στην οποία δεν ακουστεί από τα χείλη μικρών και μεγάλων μαθητών; Υπάρχει περίπτωση να στολίσουμε το Χριστουγεννιάτικο δέντρο χωρίς τη συντροφιά του; Πόσες φορές δεν το ακούσαμε σε διάφορες γλώσσες, σε διάφορες μορφές, από χορωδίες μέχρι μπάντες, από μεγάλες ορχήστρες μέχρι και το ακορντεόν κάποιου πλανόδιου μουσικού;
Το πότε ακριβώς γράφτηκε το αυτό τραγούδι έγινε γνωστό από ένα χειρόγραφο που ανακαλύφθηκε το 1995 και φέρει την υπογραφή του εφημέριου Γιόζεφ Μορ (Joseph Mohr). Το χειρόγραφο χρονολογείται από τους μελετητές το 1820. Στην αριστερή πλευρά αναγράφεται η ημερομηνία συγγραφής των στίχων και στην άνω δεξιά γωνία η ένδειξη «Melodie von Franz Gruber». Ο Φραντς Γκρούμπερ (Franz Gruber) ήταν ο δάσκαλος του χωριού, και εκτελούσε και χρέη μουσικού στην ενορία. Το χειρόγραφο αυτό φυλάσσεται στο Carolino Augusteum Museum του Σάλτσμπουργκ.
Όπως συμβαίνει για πολλά πράγματα ή γεγονότα διάφοροι θρύλοι και ιστορίες πλαισιώνουν την πραγματική ιστορία. Αυτό συνέβη και γύρω από τη σύνθεση της Άγιας Νύχτας.
Στο μικρό χωριό του Όμπερντορφ στην περιοχή του Σάλτσμπουργκ, στην Αυστρία όλα είναι σκεπασμένα με πυκνό χιόνι. Έχει σχεδόν ξημερώσει και οι λιγοστοί άνθρωποι που βρίσκονται εκείνη τη στιγμή στην εκκλησία σταματούν απότομα να ψέλνουν. Το μεγάλο εκκλησιαστικό όργανο ξαφνικά σωπαίνει. Ο εφημέριος το ανοίγει να δει τι έχει συμβεί… Σε πολλά σημεία βλέπει ίχνη από ποντίκια. Όλα τα ξύλινα κομμάτια είναι ροκανισμένα. Η λειτουργία συνεχίζεται αλλά ο προβληματισμός για την επομένη και μεθεπόμενη μέρα είναι μεγάλος. Πως θα γίνει η μεγάλη λειτουργία των Χριστουγέννων; Ο Γιόζεφ Μορ σκέφτεται τότε τον Φράντς Γκρούμπερ. Ίσως να είχε κάποια ιδέα μιας και ήταν εκείνος που έπαιζε το όργανο της εκκλησίας. Μαζί ίσως και να μπορούσαν να βρουν ένα τρόπο να αποδώσουν τον Χριστουγεννιάτικο Ύμνο. Δύσκολο χωρίς το μεγάλο εκκλησιαστικό όργανο. Ο εφημέριος Μορ σκέφτεται να παίξουν ένα νέο τραγούδι. Ήδη από το 1816 ο Γιόζεφ είχε εμπνευστεί ένα ποίημα. Λέγεται ότι στην γύρω περιοχή με τα απέραντα δάση από έλατα και την απόλυτη ησυχία έμενε και ο παππούς του Γιόζεφ και σε μια επίσκεψή του σε αυτόν, κάτι τον έκανε να γράψει αυτό το ποίημα για μια άγια, σιωπηλή νύχτα.
Ο Γκρούμπερ αποσύρεται στο μικρό του δωμάτιο πίσω από την αυλή του σχολείου σκεπτόμενος μια μελωδία. Το χιόνι συνεχίζει να πέφτει πυκνό κι όλα γύρω ντύνονται στα λευκά μέσα σε μια μοναδική ομορφιά και γαλήνη. Και τότε έρχεται η έμπνευση. Μέχρι τα ξημερώματα το τραγούδι ολοκληρώνεται και τη νύχτα της παραμονής, στη Λειτουργία των Χριστουγέννων στη θέση του χριστουγεννιάτικου ύμνου οι δύο δημιουργοί αρχίζουν να ψάλλουν την «Άγια Νύχτα». Όταν τελειώνουν επικρατεί σιωπή στην εκκλησία, φέρνοντάς τους σε αμηχανία. Τότε, μια γλυκιά γυναικεία φωνή αρχίζει να τραγουδάει κατανυκτικά τους στίχους του νέου ύμνου. Σιγά-σιγά όλο το εκκλησίασμα ξεκινάει να συμμετέχει, ψάλλοντας ξανά και ξανά το όμορφο αυτό τραγούδι με τους τρυφερούς στίχους. Κι έτσι από εκείνη την ώρα «Η Άγια Νύχτα», αρχίζει ένα μεγάλο ταξίδι που έμελλε να φτάσει μέχρι τις μέρες μας.
Αξίζει να πούμε ότι έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 300 γλώσσες και διαλέκτους σε όλον τον κόσμο. Μάλιστα κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914) τραγουδήθηκε ταυτόχρονα στην αγγλική και γερμανική γλώσσα από τα αντιμαχόμενα στρατεύματα στο δυτικό μέτωπο κατά τη χριστουγεννιάτικη ανακωχή. Ήταν ένα πραγματικά ασυνήθιστο και μαγικό γεγονός. Γεμάτοι έκπληξη, Βρετανοί στρατιώτες άρχισαν να ακούν από τα γερμανικά χαρακώματα τον εχθρό να τραγουδά «Stille Nacht! Heilige Nacht!». Αμέσως άρχισαν να τραγουδούν και αυτοί την αγγλική εκδοχή. Το επόμενο πρωί, Γερμανοί και Βρετανοί στρατιώτες άφησαν κάτω τα όπλα τους και συναντήθηκαν στην ουδέτερη ζώνη, για να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα. Ο Βρετανός στρατιώτης Φρανκ Ρίτσαρντς είχε γράψει στο ημερολόγιό του: «Είχαμε κολλήσει πάνω μας μια ταμπέλα που έγραφε “Καλά Χριστούγεννα”, το ίδιο έκανε και ο εχθρός. Έπειτα δύο απ’ τους άνδρες μας έριξαν κάτω τα όπλα τους και με τα χέρια στο κεφάλι πήδηξαν το στηθαίο και συναντήθηκαν με δύο Γερμανούς, που έκαναν ακριβώς το ίδιο. Δώσανε τα χέρια τους και μετά ακολουθήσαμε όλοι οι υπόλοιποι». Ο δεκανέας Τζον Φέργκιουσον είχε γράψει με τη σειρά του: «Βρεθήκαμε να μιλάμε και να γελάμε με άνδρες τους οποίους προσπαθούσαμε να σκοτώσουμε λίγες ώρες πριν». Το γεγονός αυτό ίσως είναι η απόδειξη ότι η μουσική και τα τραγούδια έχουν το δικό τους μαγικό ραβδάκι που κάποιες φορές μαλακώνει ακόμα και τις άσχημε μέρες του πολέμου.
Ζούμε σε έναν κόσμο που κάθε μέρα γίνεται και όλο πιο σκληρός. Οι ορίζοντες του κόσμου ας πλημμυρίσουν με την υπέροχη μελωδία, και ας μας υπενθυμίσουν πως έρχονται Χριστούγεννα. Ας ξαναγίνουμε παιδιά, ας τραγουδήσουμε ή έστω ας ψιθυρίσουμε την «Άγια Νύχτα» κι ας οπλιστούμε, σε πείσμα των καιρών, με την μαγεία της μελωδίας και την δύναμη μιας λέξης πέντε γραμμάτων που περικλείει όλο το νόημα των γιορτινών ημερών και όχι μόνο…
της ΑΓΑΠΗΣ…
13.12.2022
