Τα γιατροσόφια της γιαγιάς: Το σπαθόλαδο ή βαλσαμόλαδο

                Γράφει η Αιμιλία Πανταζή

     Ποιος από μας δε θυμάται τα μπουκάλια με το σπαθόλαδο να ωριμάζει τους μήνες του καλοκαιριού στο μπαλκόνι, σε μια ηλιόλουστη άκρη της αυλής ή πάνω στον μαντρότοιχο;. Ήταν το φάρμακο για τα πάντα…. για τα μονίμως πληγωμένα παιδικά γόνατα, για το λαιμό που από τις φωνές και τις τσιρίδες του παιχνιδιού βράχνιαζε, για επάλειψη του σώματος των ανήμπορων γερόντων της οικογένειας σε κατάκλιση και πολλά άλλα. Το συγκεκριμένο «γιατροσόφι» αποτελεί μια γλυκιά ανάμνηση των γιαγιάδων μας που το έφτιαχναν…

….Λοιπόν, επί της ουσίας. Το σπαθόλαδο, γνωστό και ως βαλσαμέλαιο ή βαλσαμόλαδο, είναι το περίφημο ίαμα των αρχαίων Σπαρτιατών, με το οποίο θεράπευαν τις πληγές τους μετά τις μάχες. Για αυτό το λόγο αυτό είναι γνωστό και ως Σπαθόχορτο. Οι θεραπευτικές ιδιότητες του είναι γνωστές εδώ και 2500 χρόνια. Ο Ιπποκράτης, ο Διοσκουρίδης και ο Γαληνός το χρησιμοποιούσαν ως αναλγητικό, επουλωτικό, αντιπυρετικό, αντιδιαρροϊκό, εμμηναγωγό και διουρητικό. Οι θεραπευτές της αρχαιότητας το πρότειναν για την αντιμετώπιση του έλκους στομάχου. Επίσης το ονόμαζαν και βότανο της λιακάδας γιατί επιδρούσε θετικά στα μελαγχολικά άτομα Αναγνωρισμένο για τις πολλές του ιδιότητες, κατάφερε να διατηρηθεί ως «απαραίτητο γιατρικό», από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. 

     Έχει αποδεδειγμένα αντιφλογιστικές, αντισηπτικές και επουλωτικές ιδιότητες, αναπλάθει τα κύτταρα του δέρματος, βοηθά στην αντιμετώπιση πολλών δερματολογικών προβλημάτων. Πέρα από τα εγκαύματα και τις πληγές, χρησιμοποιείται σε χτυπήματα, φλεγμονές, σπυράκια, κάλους, τσιμπήματα εντόμων και μώλωπες, όπως και στο κάψιμο από τον ήλιο. Είναι εξίσου αποτελεσματικό και στην αντιμετώπιση πληγών από κατάκλιση ή σε πληγές των ούλων. Η επουλωτική του ιδιότητα όμως δεν δρα μόνο εξωτερικά, αφού η κατάποσή του έχει την ικανότητα να επουλώνει το γαστρικό, στομαχικό ή φλεβικό έλκος, καθώς και να καταπραΰνει τον βήχα, το άσθμα, την βρογχίτιδα και τα φλέγματα.

     Παρασκευάζεται από τα άνθη του φυτού Υπερικό το διάτρητο (Hypericum perforatum) το οποίο είναι ένα θαμνώδες φυτό με έντονα κίτρινα άνθη. Το συναντούμε διάσπαρτο σε πολλά μέρη του Ελλαδικού χώρου. 

     Το όνομά του «υπερικόν» ετυμολογικά προέρχεται απο το υπέρ+εικών δηλαδή το φυτό που είναι υπεράνω της εικόνας (της πραγματικότητας δηλ. το υπερφυσικό). Υπήρχε η αντίληψη ότι έδιωχνε τα υπερφυσικά όντα (δαίμονες, πνεύματα κτλ.). Το διάτρητο οφείλεται στις πολλές κηλίδες στα φύλλα του, που το κάνει να μοιάζει τρύπιο. Η κόκκινη ουσία που εκκρίνεται από τους στήμονες του φυτού, χρησιμοποιούταν κατά το παρελθόν, ως πρώτη ύλη για το χρωματισμό μάλλινων και μεταξωτών νημάτων.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

• Το Βαλσαμόχορτο (σπαθόχορτο) συλλέγεται στα τέλη Μαΐου με αρχές Ιουνίου, όταν είναι στην μέγιστη ανθοφορία του.

• Όταν συλλέξουμε αρκετά κλωνάρια από το φυτό, τότε με ένα  ψαλίδι κόβουμε και συγκεντρώνουμε τα άνθη του φυτού.

• Παίρνουμε τα άνθη που έχουμε μαζέψει και τα τοποθετούμε με προσοχή χωρίς να τα συμπιέσουμε, σε ένα γυάλινο βάζο. Εάν τα πιέσουμε μέσα στο βάζο τότε θα τρέξουν οι χυμοί των ανθών και δεν θα μπορέσουμε να κρατήσουμε τις φαρμακευτικές ιδιότητες του βοτάνου.

• Μόλις το βάζο γεμίσει με τα άνθη τότε ρίχνουμε μέσα στο βάζο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο έως ότου καλυφθούν όλα τα άνθη.

• Το τοποθετούμε σε σημείο όπου θα το χτυπάει ο ήλιος και το αφήνουμε εκεί για περίπου 30 μέρες. Κάθε βδομάδα ανακινείται λίγο το βάζο. Το βαλσαμόλαδο όταν θα είναι έτοιμο θα έχει εγκαταλείψει το κίτρινο χρώμα που είχε στην αρχή και θα έχει πάρει ένα χαρακτηριστικό βυσσινί χρώμα.

• Παίρνουμε το βάζο, στραγγίζουμε και τοποθετούμε το καθαρό βαλσαμόλαδο σε μικρά σκούρα γυάλινα μπουκάλια και τα φυλάμε σε σκιερό δροσερό μέρος.

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

• Μην πιέζεται τα άνθη μέσα στο δοχείο κατά το γέμισμα του.
• Το πιο σημαντικό είναι να χρησιμοποιήσετε έξτρα παρθένο ελαιόλαδο για το γέμισμα του δοχείου. Υπάρχουν κάποιοι, κυρίως στο εξωτερικό, οι οποίοι χρησιμοποιούν απλό λάδι ή σπορέλαια άλλα δεν βοηθούν στην ανάδειξη των θεραπευτικών ιδιοτήτων του βοτάνου.
• Μην αποθηκεύσετε το βαλσαμόλαδο σε πλαστικό μπουκάλι γιατί έχει την ιδιότητα να τραβάει τις βλαβερές χημικές ουσίες του πλαστικού. Το γυαλί είναι εξαιρετικό υλικό για την αποθήκευση του αφού δεν το αλλοιώνει και το συντηρεί για αρκετό καιρό.

ΠΡΟΣΟΧΗ!!!

Tο υπερικό μπορεί να επηρεάσει το μεταβολισμό ορισμένων ενζύμων. Kατά συνέπεια, χρειάζεται προσοχή όταν λαμβάνεται ταυτόχρονα με άλλα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των αντικαταθλιπτικών.

ΌΤΑΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΦΥΤΑ ΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΠΡΕΠΕΙ ΠΑΝΤΟΤΕ ΝΑ ΕΝΗΜΕΡΩΝΕΤΑΙ Ο ΙΑΤΡΟΣ Ή Ο ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ ΣΑΣ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥΣ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ ΕΙΔΙΚΟΥ.   

          Αιμιλία Πανταζή

9.6.2022