Η άυλη πολιτιστική μας κληρονομιά έρχεται από τα βάθη αιώνων και αποτελείται από παλιές παραδόσεις και έθιμα. Ένα σημαντικό χριστουγεννιάτικο έθιμο της Ηπείρου που αναφέρεται και στα τοπικά κάλαντα είναι τα «Σπάργανα του Χριστού». Το πέρασμα των χρόνων δεν το έσβησε. Αναβιώνει μέχρι σήμερα.
Κάλαντα Χριστουγέννων Ηπείρου
Ελάτε εδώ γειτόνισσες,
τα σπάργανα να φτιάξουμ
και εσείς γειτονοπούλες,ε,
και το Χριστό ν’ αλλάξουμε.
Τα σπάργανα για το Χριστό,
ελάτε όλες σας εδώ.
Να πάμε να γυρίσουμε,
και βάγια να σκορπίσουμε,
να βρούμε και την Παναγιά,
οπού μας φέρνει τη χαρά.
Τα σπάργανα για το Χριστό,
ελάτε όλες σας εδώ.
Κοιμάται στα τριαντάφυλλα,
γεννιέται μες στα λούλουδα,
γεννιέται μες στα λούλουδα,
κοιμάται στα τριαντάφυλλα.
Τα σπάργανα για το Χριστό,
ελάτε όλες σας εδώ,
τα σπάργανα να φτιάξουμε,
και το Χριστό ν’ αλλάξουμε.
Στα χωριά του Πωγωνίου τα λέμε «λαλαγγίτες». Συμβολίζουν τα σπάργανα με τα οποία η Παναγία τύλιξε τον νεογέννητο Χριστό. Η φάτνη και τα σπάργανα ήταν τα σημάδια που έδωσε ο άγγελος στους τσομπάνηδες για να αναγνωρίσουν το θείο βρέφος. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος, την παραμονή των Χριστουγέννων, οι νοικοκυρές στην Ήπειρο, φτιάχνουν ένα είδος κρέπας με χυλό από αλεύρι, νερό και αλάτι που ψήνεται στην μαυρόπλακα στο τζάκι. Είναι το γλυκό της προσμονής και της υπομονής.
Η μαυρόπλακα πριν από κάμποσες δεκαετίες ήταν ένα πολύτιμο μαγειρικό σκεύος. Μήνες έμενε τυλιγμένη σε υφαντό σεντόνι και περίμενε την περίοδο των Χριστουγέννων για να πάρει τη θέση της στο τζάκι που έκαιγε μέρα και νύχτα. Λίγες μέρες πριν την μεγάλη γιορτή έμπαινε μέσα σ’ αυτό, να ζεσταθεί βαθιά, ως τη καρδιά της. Έτσι θα ήταν έτοιμη και σίγουρη πως δεν θα σπάσει. Πάνω σε αυτό, η γιαγιά του σπιτιού, συνήθως, έψηνε τα σπάργανα ή λαλαγγίτες. Για να μην κολλάνε πασπάλιζε την πέτρα ελαφρά με καθαρή στάχτη σε ένα πανάκι και τίναζε με σκουπάκι, πριν ρίξει την επόμενη κουταλιά χυλού. Με αυτόν τον παραδοσιακό τρόπο η πέτρα γινόταν ένα είδος αντικολλητικού σκεύους.
Οι λαλαγγίτες, σκεπάζονταν μέχρι να ψηθούν όλες για να μείνουν μαλακές. Μετά έμπαιναν σε στρώσεις σε ταψί. Ανάμεσά τους τριμμένα καρύδια και λίγη κανέλα. Και στο τέλος, μέλωμα με ζαχαρόνερο ή μέλι ή πετιμέζι. Ό,τι είχε το κάθε σπίτι.
«Οι λαλαγγίτες, που γίνονται σήμερα σε αντικολλητικό τηγάνι, καμιά σχέση δεν έχουν σε γεύση με αυτές που ψήνονταν στην πλάκα» λένε όσοι τις έχουν απολαύσει φτιαγμένες με τον παραδοσιακό τρόπο. Θα τους πιστέψω γιατί η γεύση της μνήμης είναι πάντα δυνατή και αληθινή.
17.12.2022
