Φωτό: Ένα χειρόγραφο από το Τιμπουκτού που περιέχει αστρολογικούς χάρτες.
Βρίσκεται στο έθνος της Δυτικής Αφρικής του Μάλι, το όνομα Τιμπουκτού έχει έρθει να ενσαρκώσει την ιδέα ενός μακρινού τόπου, αλλά αυτή η πόλη ήταν κάποτε γνωστή ως κέντρο μάθησης, θρησκείας και εμπορίου. Σήμερα είναι ακόμα γνωστό για τα επιβλητικά πήλινα τζαμιά και τις εκατοντάδες χιλιάδες επιστημονικά χειρόγραφα που φυλάσσονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές.
Αυτά τα χειρόγραφα είχαν ένα ταραχώδες παρελθόν, απειλούμενο από ισλαμιστές αντάρτες και αμετάκλητη απώλεια. Τώρα, χάρη στους κατοίκους της περιοχής και τους παγκόσμιους ακαδημαϊκούς, πάνω από 40.000 σελίδες που εκτείνονται από τον 11ο έως τον 20ο αιώνα έχουν διατηρηθεί για τα καλά στην πύλη “Mali Magic” του Google Arts and Culture — μια επιτομή ψηφιοποιημένων τεχνουργημάτων, πολλά από τα οποία δεν έχουν δημοσιοποιηθεί ποτέ στο παρελθόν.
Στη δεκαετία του 1300 το Τιμπουκτού ήταν γνωστό για το τζαμί Djinguereber και το Πανεπιστήμιο του Sankoré, και τα δύο σημαντικά κέντρα μάθησης. Στη δεκαετία του 1500, το Τιμπουκτού βίωσε μια χρυσή εποχή πλούτου και εμπορίου, και μελετητές από όλες τις σφαίρες της ζωής και από όλο τον κόσμο συγκλίνουν στην πόλη για να ανταλλάξουν γνώσεις και σοφία.
Τα χειρόγραφα είναι «τόσο υπέροχα όσο και που αλλάζουν τη ζωή», λέει ο Mohamed Shahid Mathee, ανώτερος λέκτορας στο τμήμα θρησκευτικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής, ο οποίος έχει μελετήσει τα έγγραφα για πάνω από δύο δεκαετίες. “Η πρόσβαση σε αυτούς καταρρίπτει προηγούμενους ισχυρισμούς της αφρικανικής ιστορίας ως απλά προφορικούς και θρησκευτικούς, αλλά επιβεβαιώνει ότι η Αφρική έχει γραπτή πνευματική παράδοση”.
Η πρόσφατη ιστορία προκάλεσε την πρωτοβουλία. Το 2012 και το 2013, οι συγκρούσεις στο Μάλι μόλυναν τα χειρόγραφα του Τιμπουκτού. Εκείνη την εποχή, θεωρήθηκε ότι εκατοντάδες χιλιάδες έγγραφα καταστράφηκαν από ισλαμιστές φονταμενταλιστές, αλλά μια συντονισμένη προσπάθεια έβγαλε τη συντριπτική πλειοψηφία των χειρογράφων από τη γραμμή πυρός και πιστεύεται ότι μόνο μερικές χιλιάδες κάηκαν.
Ο Abdel Kader Haidara, ο οποίος εμφανίστηκε στο βιβλίο “Οι κακοί βιβλιοθηκονόμοι του Τιμπουκτού“, ήταν το κλειδί για την προσπάθεια διάσωσης. Ο Χαϊδάρα κληρονόμησε χειρόγραφα από τον πατέρα του, η προσωπική βιβλιοθήκη του οποίου έγινε μια από τις πρώτες δημόσιες βιβλιοθήκες στο Τιμπουκτού.
Ο Χαϊντάρα και άλλοι βιβλιοθηκάριοι διένειμαν λαθραία περίπου 350.000 χειρόγραφα πάνω από 600 μίλια από το Τιμπουκτού στην πρωτεύουσα μπαμάκο του Μάλι, όπου τα διένειμε σε 27 σπίτια για φύλαξη.
Με τον καιρό, τα περισσότερα από αυτά τα έγγραφα επιστράφηκαν στο Τιμπουκτού, και σήμερα πάνω από 30.000 χειρόγραφα έχουν φωτοτυπηθεί και στεγάζονται με ασφάλεια σε περισσότερες από 30 βιβλιοθήκες της πόλης. Ο Χαϊδάρα εξακολουθεί να προστατεύει αυτά τα πολύτιμα κείμενα, περνώντας τις περισσότερες ημέρες του ως indexer — μια δουλειά που απαιτεί από αυτόν να διαβάσει τα χειρόγραφα πριν συνοψίζει το περιεχόμενό τους. Αλλά αποφασισμένος να μην δει ποτέ την εθνική κληρονομιά της χώρας να χάνεται για πάντα, το 2014 επικοινώνησε με την Google.
“Στράφηκα στην Google για ψηφιοποίηση επειδή θέλω να καταγράψω αυτή την κληρονομιά που έχουμε στη Δυτική Αφρική. Αυτή η κληρονομιά που μεταβιβάζεται από επιστήμονες, αυτοκράτορες και φιλοσόφους είναι υψίστης σημασίας για τη διαφύλαξη”, εξήγησε ο Χαϊντάρα.
«Είναι η πρώτη φορά που η Google Arts and Culture κάνει κάτι αυτής της κλίμακας όσον αφορά τα αρχαία χειρόγραφα και τα χρησιμοποιεί δημόσια στην πλατφόρμα της Google», λέει στο CNN ο Amit Sood, διευθυντής τεχνών και πολιτισμού της Google.
Της Γερτρούδης Κιτόνγκο, CNN
Πηγή: cnn news
