Του Αθανασίου Κεφάλα, π Προέδρου του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, Προέδρου της Imerys Greece
Τα ορυκτά ήταν πάντα στην υπηρεσία του ανθρώπινου είδους
Πολλά ορυκτά αποτελούν ζωτικά συστατικά του σώματος μας, με πέντε από αυτά (ασβέστιο, φωσφόρος, κάλιο, νάτριο και μαγνήσιο) να είναι σε μεγαλύτερες περιεκτικότητες.
Οι αρχαιολόγοι ονομάζουν τις μεγάλες περίοδοι του ανθρώπινου πολιτισμού με το όνομα των διαφόρων ορυκτών και μεταλλευμάτων που εξορύσσονταν και χρησιμοποιούνταν για εργαλεία, όπλα αλλά και μνημεία στην αντίστοιχη εποχή (παλαιολιθική, νεολιθική, χαλκού, σιδήρου κ.λπ.).
Τα ορυκτά είναι απαραίτητα στην καθημερινή μας ζωή και βρίσκονται στην αρχή της αλυσίδας αξίας για τα περισσότερα από τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε κάθε μέρα.
Η εμπορική δραστηριότητα γύρω από τα ορυκτά ήταν παραδοσιακά οδηγός οικονομικής ανάπτυξης, προσφοράς απασχόληση και τελικά ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τις οικονομίες και κοινωνίες που είχαν πρόσβαση στις ορυκτές πρώτες ύλες.
Στις μέρες μας η ενεργειακή μετάβαση, η μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, οι πράσινες και νέες τεχνολογίες είναι όλες δράσεις και ενέργειες εντάσεως ζήτησης ορυκτών!
Το διεθνές περιβάλλον
Σε πρόσφατη έρευνα της EY αναδείχθηκαν μία σειρά από προκλήσεις για την εξορυκτική βιομηχανία στο 2024. Στη συνέχεια θα δούμε τις πέντε από αυτές που θεωρούνται οι σοβαρότερες.
- Οι πρακτικές περιβαλλοντικής διαχείρισης, σχέσεων με την κοινωνία και την εταιρική διακυβέρνηση (ESG)
Πολλές από τις προκλήσεις στο πεδίο των πρακτικών ESG που αναφέρθηκαν στην έρευνα αυτή δεν είναι νέες, αλλά αυτό που αλλάζει είναι ο αυξανόμενος βαθμός πολυπλοκότητας και προσοχής των επενδυτών. Αυτό θα δώσει ώθηση σε περισσότερη καινοτομία, πιο φιλόδοξους στόχους και μεγαλύτερη διαφάνεια στις αναφορές.
Κορυφαία θέματα ESG σύμφωνα με την έρευνα είναι η σχέση με τις τοπικές κοινότητες, η διαχείριση των τελμάτων και των απορρίψεων, η φροντίδα για το νερό, η επίτευξη μηδενικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και η συμπερίληψη.
Σημειώνεται εδώ ότι ενώ ο ρόλος των ορυκτών στη μετάβαση σε οικονομίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα είναι ζωτικής σημασίας, οι ίδιες οι εταιρείες εξόρυξης βρίσκονται σε πίεση να μειώσουν το αποτύπωμα άνθρακα και να ενισχύσουν τις πρακτικές ESG τους, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των φυσικών οικοσυστημάτων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
- Η εξασφάλιση κεφαλαίων
Ο αγώνας έχει ξεκινήσει για να εξασφαλιστούν οι επενδύσεις που απαιτούνται για την κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης για τα ορυκτά και τα μέταλλα που είναι κρίσιμα για την ενεργειακή μετάβαση, συμπεριλαμβανομένου του χαλκού, του λιθίου και του νικελίου.
Οι αγορές ανταποκρίνονται, αλλά το 1ο εξάμηνο του 2023 τα κεφάλαια που αντλήθηκαν μέσω χρέους και ιδίων κεφαλαίων παρέμειναν σταθερά έναντι της ίδιας περιόδου του 2022. Φαίνεται, επομένως, ότι τα κεφάλαια μετακινούνται σε νέες αγορές εμπορευμάτων αντί να αντιμετωπίζουν υφιστάμενες προκλήσεις και προβλήματα.
Οι εταιρείες σιδήρου και χάλυβα, χρυσού και άνθρακα συνεχίζουν να προσελκύουν τα περισσότερα κεφάλαια, αλλά οι επενδύσεις αυξάνονται σε νικέλιο και λίθιο. Οι προϋπολογισμοί για μεταλλευτική έρευνα αυξάνονται, με τις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία να είναι οι προτιμώμενοι προορισμοί, χάρη στη χαμηλή ταξινόμησή τους σε επενδυτικό κίνδυνο.
- Η κοινωνική άδεια λειτουργίας
Οι προσδοκίες από τις εταιρείες αυξάνονται, με τους ανθρώπους να απαιτούν να κάνουν περισσότερα για τις κοινότητες στις οποίες δραστηριοποιούνται. Ο αντίκτυπος στην κοινότητα ήταν το κορυφαίο ζήτημα ESG που θα αντιμετωπίσει ενδελεχή έλεγχο από τους επενδυτές το 2024. Τα θέματα και οι δράσεις που σχετίζονται με τη βιωσιμότητα έχουν αυξηθεί σημαντικά με την πάροδο των ετών – αλλά τώρα το μεγάλο ερώτημα είναι σε τι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα για να δημιουργηθεί πραγματικό και μεγάλης διάρκειας αποτέλεσμα.
“Η άδεια λειτουργίας είναι όλο και μεγαλύτερη πρόκληση, με ένα διευρυνόμενο φάσμα ενδιαφερομένων μερών (stakeholders) και θεμάτων και το κλειδί είναι η μακροπρόθεσμη εστίαση στη δημιουργία αξίας πέρα από τη ζωή του ορυχείου καθώς και η συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες για την από κοινού ανάπτυξη λύσεων “
Η ενεργή συνεργασία με τις κοινότητες για να κατανοήσουμε πρώτα και στη συνέχεια να προσφέρουμε την αξία που χρειάζονται, μπορεί να βοηθήσει στην αποτελεσματική ιεράρχηση των δράσεων. Σημειώνεται ότι οι εξορυκτικές εταιρείες με ανοιχτή, συχνή επικοινωνία με τους τοπικούς ηγέτες απολαμβάνουν μεγαλύτερη δέσμευση των εργαζομένων και λιγότερες διαταραχές λειτουργίας (π.χ. απεργίες κ.λπ.).
- Η κλιματική αλλαγή
Η κλιματική αλλαγή είναι ένα περίπλοκο ζήτημα για τις εξορυκτικές επιχειρήσεις, καθώς πρέπει να ικανοποιούν την αυξημένη ζήτηση των απαραίτητων για την ενεργειακή μετάβαση ορυκτών και ταυτόχρονα να μειώνουν τις δικές τους εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
- Οι πρωτοβουλίες καθαρού μηδενικού ισοζυγίου σημειώνουν πρόοδο σε ολόκληρο τον εξορυκτικό τομέα, αν και πρέπει να παραδεχθούμε σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά την επίτευξη των ενδιάμεσων στόχων. Πολλές εταιρείες σχηματίζουν οικοσυστήματα και συνεργασίες για να αναπτύξουν την τεχνολογική καινοτομία που μπορεί να επιταχύνει τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου
- Η κρατική στήριξη και η μείωση του κόστους των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας οδηγούν στην αύξηση των συμβάσεων ανανεώσιμης ενέργειας και των επενδύσεων στην παραγωγή ηλιακής ή αιολικής ενέργειας. Πολλές εταιρείες αναζητούν πράσινη ηλεκτρική ενέργεια για να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου του Πεδίου 2, αλλά δυσκολεύονται στην προμήθειά της.
- Οι εξορυκτικές εταιρείες πρέπει επίσης να προετοιμαστούν και να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες επιπτώσεις των κλιματικών φαινομένων στην καθημερινή παραγωγικότητα, καθώς και στην υγεία και την ασφάλεια.
- Η ψηφιακή καινοτομία
Προβλέπεται αύξηση των επενδύσεων σε δεδομένα και νέα τεχνολογία, λόγω της ζήτησης σε ολόκληρο τον κλάδο ψηφιακών λύσεων που αποσκοπούν στη μείωση του κόστους, στη βελτίωση της παραγωγικότητας και της ασφάλειας καθώς και στην ικανοποίηση των απαιτήσεων των κριτηρίων ESG. Ήδη υπάρχει ενθουσιασμός για τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης και διερευνώνται νέες τεχνολογίες, ιδιαίτερα εκείνες που μπορούν να βελτιστοποιήσουν την ανάκτηση ορυκτών. Πολλοί αναζητούν μεγαλύτερη συνεργασία και εταιρικές σχέσεις για να επιταχύνουν τον μετασχηματισμό και να προωθήσουν την καινοτομία στον εξορυκτικό κλάδο.
Οι εξορυκτικές επιχειρήσεις έχουν πολλά δεδομένα, αλλά πολλές αγωνίζονται να διαχειριστούν και να δημιουργήσουν χρήσιμες πληροφορίες από αυτόν τον πλούτο δεδομένων ή στερούνται μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης στην εφαρμογή της τεχνολογίας, περιορίζοντας έτσι την αξία που μπορεί να φέρει στην επιχείρηση.
Η υιοθέτηση της τεχνολογίας και η επιτυχία της διαφέρει μεταξύ των επιχειρήσεων του κλάδου, με την έρευνα να αποκαλύπτει ότι οι οργανισμοί που πρωτοπορούν στη νέα τεχνολογία σε επιχειρησιακό επίπεδο τα καταφέρνουν καλύτερα.
Εστίαση στην Ευρώπη
Η Ευρώπη είναι μέρος του παγκόσμιου ανταγωνισμού για την προσέλκυση μεταλλευτικών επενδύσεων.
Η μελέτη STRADE που χρηματοδότησε η Ευρωπαϊκή Ένωση ανέδειξε ότι:
- Η εγχώρια παραγωγή ορυκτών είναι χαμηλή σε σύγκριση με την εγχώρια κατανάλωση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αποτελεί σημαντικό παγκόσμιο παραγωγό ορυκτών πρώτων υλών
- Η πολιτική και η νομοθεσία για τους ορυκτούς πόρους παραμένουν στην αρμοδιότητα των επιμέρους κρατών μελών
- Το ζήτημα της κοινωνικής αποδοχής παρουσιάζεται συχνά ως επιλογή μεταξύ της αποδοχής της εξορυκτικής δραστηριότητας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Συχνά η κοινωνική αποδοχή υπερβαίνει τις τοπικές κοινότητες που επηρεάζονται άμεσα από την εξορυκτική δραστηριότητα.
Στην ίδια μελέτη προσδιορίζονται τρείς βασικές προκλήσεις για τους επενδυτές και τους φορείς εξόρυξης στην ΕΕ:
- Η πρόσβαση στα γεωλογικά δεδομένα και η ποιότητα δεδομένων
- Το δικαίωμα στην εξόρυξη και ασφάλεια της μεταλλειοκτησίας
- Η κρατούσα αντίληψη για την εξόρυξη στην ΕΕ
Παρ΄ όλα αυτά καθώς ο κόσμος μεταβαίνει σε μια ψηφιακή οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, η εξορυκτική βιομηχανία εισέρχεται σε μια εποχή σημαντικών ευκαιριών και σύνθετων προκλήσεων. Οι ευρωπαϊκές εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να επωφεληθούν από αυτό το νέο πλαίσιο.
Ήδη γίνεται κατανοητό ότι σημαντική εξάρτηση της Ευρώπης από τρίτες χώρες για ορυκτές πρώτες ύλες δεν μπορεί να συνεχισθεί και η εξορυκτική βιομηχανία καλείται να αυξήσει σημαντικά την παραγωγή μετάλλων και ορυκτών που είναι απαραίτητα για την προώθηση των ψηφιακών οικονομιών χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Ορισμένα από αυτά τα ορυκτά θεωρούνται κρίσιμης σημασίας λόγω:
α) της οικονομικής σημασίας που συνδέεται με τα προϊόντα που κατασκευάζονται με τις εισροές τους,
β) του κινδύνου που συνδέεται με την προμήθεια αυτών των υλικών που απορρέει από την υψηλή συγκέντρωση παραγωγής και μεταποίησης σε μικρό αριθμό χωρών και
γ) έχουν μοναδικές ιδιότητες που περιορίζουν τη διαθεσιμότητα βιώσιμων υποκατάστατων
Αυτά τα κρίσιμα ορυκτά απαιτούνται, μεταξύ άλλων, για τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, υδρογόνου, ψηφιακές και πράσινες τεχνολογίες (π.χ. ανεμογεννήτριες, ηλιακοί συλλέκτες, εγκαταστάσεις αποθήκευσης, μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων, κυψέλες καυσίμου, ηλεκτρονικά) και περιλαμβάνουν, μεταξύ πολλών άλλων, χαλκό, λίθιο, κοβάλτιο, νικέλιο, μέταλλα σπάνιων γαιών.
Η ποσότητα ορυκτών που απαιτείται για την πράσινη και την ψηφιακή οικονομία είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι στις οικονομίες που εξαρτώνται από τα ορυκτά καύσιμα
Η ιστορική εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα μπορεί να μετατοπιστεί προς την εξάρτηση από τα ορυκτά (π.χ. ένα χερσαίο αιολικό πάρκο απαιτεί εννέα φορές περισσότερους ορυκτούς πόρους από έναν σταθμό ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργεί με φυσικό αέριο και ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο χρησιμοποιεί έξι φορές περισσότερες εισροές υλικών από ένα συμβατικό αυτοκίνητο), ενώ οι ποσότητες από ανακύκλωση δεν θα επαρκούν για την κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης πρώτων υλών κρίσιμης σημασίας τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.
Βασικά πεδία επενδύσεων
Οι παγκόσμιες αλλά και οι ευρωπαϊκές τάσεις για μία εξορυκτική βιομηχανία περισσότερο πράσινη, συμπεριληπτική, με σωστή διακυβέρνηση, ανθεκτικότητα, ολοκληρωμένες αλυσίδες αξίας και ανταγωνιστική θέση οδηγούν και στα πεδία που πρέπει να αποτελέσουν την κατεύθυνση των επενδύσεων.
Τα σπουδαιότερα από αυτά είναι:
- Η απόκτηση και διατήρηση κοινωνικής άδειας λειτουργίας, με έμφαση:
- στην αύξηση των προτύπων ESG, αύξηση του επιπέδου ελέγχου των ενδιαφερόμενων μερών
- στον επαναπροσδιορισμό του «κοινωνικού συμβολαίου» των μεταλλευτικών επιχειρήσεων
- στην αυξανόμενη πίεση για διαφάνεια
- στη φροντίδα για τη φύση
- Η αύξηση των κινδύνων και των γεγονότων της κλιματικής αλλαγής και ο ρόλος της εξόρυξη ως καταλύτης της μετάβασης
- πίεση στις εταιρείες να χαράξουν μια πορεία για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την επίτευξη καθαρού μηδενικού ισοζυγίου έως το 2050
- οι εταιρείες εξόρυξης απαιτούν μεγάλες επενδύσεις κεφαλαίου για να αντιμετωπίσουν πιέσεις για την μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην αλυσίδα αξίας τους
- Η πίεση για υιοθέτηση μιας πιο συνειδητής προσέγγισης στην κυκλική οικονομία
- Η καινοτομία και η ψηφιοποίηση είναι καίριας σημασίας για την ανταγωνιστικότητα
- Ψηφιακός μετασχηματισμός της αλυσίδας αξίας εξόρυξης
- Έλλειψη ταλέντων και ανάγκη για περισσότερη ισότητα, ένταξη και πολυμορφία στο εργατικό δυναμικό
- Περιορισμένη παραγωγή κρίσιμων πρώτων υλών κρίσιμης σημασίας στην ΕΕ
Στη νέα εποχή, διατηρώντας παράλληλα την προσοχή στις υφιστάμενες εξορυκτικές δραστηριότητες, απαιτείται πρόσθετη εστίαση στην ανάπτυξη ενός ευρύτερου διαφοροποιημένου φάσματος ορυκτών, ιδίως σε πρώιμα στάδια μεταλλευτικής έρευνας, περαιτέρω προώθηση χαμηλών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της ψηφιοποίησης του κλάδου, η δημιουργία πιο ανθεκτικών αλυσίδων εφοδιασμού, καθώς και ανάπτυξη διαφοροποιημένου και εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού.
Οι περιοχές εστίασης που οδηγούν σε αποτελεσματικές επενδύσεις στον εξορυκτικό κλάδο είναι:
- Διατήρηση και συνεχής βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των υφιστάμενων εξορυκτικών δραστηριοτήτων
- Επιλεκτική ανάπτυξη της μεταλλευτικής έρευνας εξερεύνησης και παραγωγής (πρωτογενή και δευτερογενή κοιτάσματα μετάλλων και ορυκτών σχετικών με τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, την ψηφιακή οικονομία και την ευρύτερη οικονομική ανάπτυξη)
- Σταδιακή μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου των εξορυκτικών δραστηριοτήτων μέσω της προώθησης καθαρότερης ενέργειας, καινοτομίας, ψηφιοποίησης, ανάπτυξης δεξιοτήτων και αποδοτικής χρήσης των πόρων
- Συνέχιση της βελτίωσης των πρακτικών για το περιβάλλον, την κοινωνία, την ένταξη και τη διακυβέρνηση
- Συνεργασία και παροχή βοήθειας στις κυβερνήσεις για τη βελτίωση της νομοθεσίας και του επιχειρηματικού περιβάλλοντος για τη διευκόλυνση και αναγνώριση της εφαρμογής βέλτιστων πρακτικών στον τομέα
Για πολλούς η επένδυση στον εξορυκτικό κλάδο θεωρείται επισφαλής λόγω της κυκλικότητας των τιμών των μεταλλευμάτων και της τάσης τα επενδυόμενα κεφάλαια να συνδέονται με τις περιόδους των υψηλών τιμών. Όμως αν αντιληφθούμε ότι η εξόρυξη είναι μια μακροπρόθεσμη επένδυση, τότε απαιτείται η υιοθέτηση μίας πειθαρχημένης προσέγγιση στον κεφαλαιακό σχεδιασμό και η χρήση ενός φάσματος των οικονομικών μοχλών ώστε να:
- εξοικονομούνται περισσότερα κατά τη διάρκεια του ανοδικού κύκλου και να συνεχίζονται οι επενδύσεις στη διάρκεια του καθοδικού κύκλου
- αναπτύσσεται ένα στοχευμένο χαρτοφυλάκιο χρηματοδότησης
- διαχειρίζονται το κεφαλαίο και αποδόσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου.
Η «Μηδενική Εξόρυξη» δεν αποτελεί επιλογή για την Ευρώπη
Επομένως πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες επενδύσεις και να γίνει κατανοητό ότι
- Οι τομείς εστίασης των μεταλλευτικών επενδύσεων απαιτούν τεράστια ποσά, οι μεταλλευτικές επιχειρήσεις θα πρέπει να αγωνιστούν για οποιαδήποτε διαθέσιμη πηγή χρήματος (χρηματιστήρια, τράπεζες είναι αυτές που επικρατούν)
- Η Ευρωπαϊκή Ταξινομία εγείρει εμπόδια στην επιλεξιμότητα της εξόρυξης, αξιολογώντας μαζί ορυκτά καύσιμα και τα στερεά ορυκτά
- Το αυξανόμενο κόστος κεφαλαίου απειλεί τη βιωσιμότητα των μικρομεσαίων μεταλλευτικών επιχειρήσεων
- Τα κονδύλια του Ταμείου Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης δεν ευνοούν με ειδικό τρόπο την εξόρυξη, παρά την επιτακτική ανάγκη μείωσης της εξάρτησης της ΕΕ από τρίτες χώρες
- Ο Κανονισμός Μείωσης του Πληθωρισμού των ΗΠΑ απειλεί την ελκυστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά στις επενδύσεις στην εξόρυξη
- Τα εθνικά χρηματοδοτικά εργαλεία έχουν περιορισμένους πόρους και συνήθως αποκλείουν τις επενδύσεις στην εξορυκτική βιομηχανία
- Ο Κανονισμός Κρίσιμων Πρώτων Υλών στοχεύει στην ασφάλεια εφοδιασμού πρώτων υλών, αλλά δεν υπάρχει ειδική πρόβλεψη για χρηματοδότηση.
Επομένως για να προωθηθεί και να υποστηριχθεί η εξόρυξη απαιτείται:
- Κατανόηση, αποδοχή, ενθάρρυνση και υποστήριξη της υπεύθυνης εξορυκτικής δραστηριότητας
- Αξιοποίηση των ευκαιριών στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον και ενθάρρυνση της δημιουργίας νέων αλυσίδων αξίας
- Αξιοποίηση των τάσεων δημιουργίας νέων «νησίδων παραγωγής», στήριξη της τοπικής παραγωγής
- Αποτελεσματική δράση για τη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από τρίτους για την προμήθεια πρώτων υλών
Βιβλιογραφία
- Top 10 business risks and opportunities for mining and metals in 2024- by EY
- Strategic Dialogue on Sustainable Raw Materials for Europe (STRADE)- London, 28.03.2018
- Mining Sector Strategy 2024-2028, EBRD
- Through-cycle investment in mining, by Sigurd Mareels, Anna Moore, and Gregory Vainberg-McKinsey July 2020
Το άρθρο παραχωρήθηκε στο Newsletter του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων από τον πρώην πρόεδρο του κ Αθανασίου Κεφάλα του οποίου ιδέα ήταν να δημιουργηθεί πριν από επτά χρόνια περίπου και τον ευχαριστούμε.
