Καθαρά Δευτέρα σήμερα, σηματοδοτεί το τέλος των Αποκριών και την αρχή της Σαρακοστής.
Σήμερα σε όλες τις γωνιές της χώρας γιορτάζεται η Καθαρά Δευτέρα με τους καθιερωμένους μεζέδες.
Η αναβίωση του «μπουρανί» στον Τύρναβο
Οι παραδόσεις στην περιοχή του Τυρνάβου της Λάρισας αναβιώνουν κάθε χρόνο με έθιμα την περίοδο της Αποκριάς που διατηρούνται αναλλοίωτα στον χρόνο. Στον Τύρναβο την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας αναβιώνει το τολμηρό παραδοσιακό έθιμο «μπουρανί».
Πρόκειται για ένα διονυσιακό «έθιμο του φαλλού», το οποίο μαζί με το καρναβάλι του Τυρνάβου προσελκύει επισκέπτες από κάθε γωνιά της Ελλάδας.
Το «μπουρανί» είναι το πιο γνωστό έθιμο της περιοχής και εντάσσεται στις καραναβαλικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται στην Τύρναβο. Οι κάτοικοι του Τυρνάβου γιορτάζουν κάθε χρόνο το «μπουρανί» για να υμνήσουν τη γονιμότητα της γης, τη φύση για τους καρπούς που προσφέρει στους ανθρώπους.
Τι είναι όμως το μπουρανί, που δίνει το όνομά του σε αυτό το οργιαστικό καρναβάλι; Πρόκειται για ένα παραδοσιακό φαγητό της περιοχής: μια σούπα, η οποία φτιάχνεται με τα άγρια χόρτα που αρχίζουν να βγαίνουν στο γύρισμα του χειμώνα προς την άνοιξη.
Το «μπουρανί» και οι καρναβαλικές εκδηλώσεις στον Τύρναβο εντοπίζονται το 1898, ενώ το διονυσιακό «έθιμο του φαλλού» προέρχεται από την Κεφαλλονιά. Η λατρεία, και κυρίως η λιτανεία-περιφορά του φαλλού, ως σύμβολο της γονιμότητας, αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος των διονυσιακών τελετών για την εξασφάλιση της ευκαρπίας και ευγονίας.
Τα πρώτα στοιχεία για την τέλεση του εθίμου εμφανίζονται το 1898.Σε κάθε περίπτωση η σχέση με τα διονυσιακά δρώμενα είναι εμφανής.
Οι Τυρναβίτες γεωργοί κατά κύριο λόγο διατήρησαν αυτό το έθιμο και το διαφύλαξαν παρά τις απαγορεύσεις που δέχτηκε κατά περιόδους. Κάθε χρόνο, την Καθαρά Δευτέρα κατέφθαναν στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία οι μπουρανίτες σε πομπή, άναβαν φωτιά και ετοίμαζαν το «μπουρανί», μια αλάδωτη χορτόσουπα από τα πρώτα χόρτα της άνοιξης με λίγο ξύδι για να τα νοστιμίζει.
Αυτή την πρόσφεραν στους «μυημένους» και πίνοντας κρασί ή ένα γαλακτόχρουν κράμα ούζου ή τσίπουρου με νερό, άρχιζε ο χορός και τα τραγούδια, οι αστεϊσμοί και τα πειράγματα με άσεμνες βασικά εκφράσεις.
Ο «Αρχιμπουρανίτης» εκλεγόταν από τους παρευρισκόμενους, στόλιζε το κεφάλι του με μια ταινία που συγκρατούσε έναν πήλινο φαλλό και ξεκινούσε πρώτος το χορό. Οι υπόλοιποι με μουτζουρωμένα από καπνιά πρόσωπα, τραγουδούσαν και χόρευαν. Στη μέση στεκόταν ο «Κάβουκας», μασκαρεμένος φορώντας στη μέση του ζώνη από κουδούνια και φαλλικά ομοιώματα. Πολλοί από τους άντρες που συμμετείχαν κρατούσαν στα χέρια τους φαλλούς, σαν σκήπτρα κατασκευασμένα από ξύλο ή πηλό ή ακόμα και από ψωμί και που αποτελούσαν το κυριότερο τελετουργικό σύμβολο.
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ το μέλος του Συλλόγου Γαϊτανάκι-Μπουρανί Βασίλης Τσόλας το φετινό «μπουρανί» της Καθαράς Δευτέρας μαζί με τις καρναβαλικές εκδηλώσεις στον Τύρναβο, αναμένεται να διατηρήσουν την μακρόχρονη επιτυχία, καθώς το ενδιαφέρον του κόσμου τόσο της περιοχής όσο και από την υπόλοιπη Ελλάδα είναι μεγάλο.
Ο Σύλλογος φέτος έχει εδώ και καιρό ξεκινήσει τις προετοιμασίες για την διοργάνωση του εθίμου, ενώ κατά την διάρκεια της καρναβαλικής παρέλασης την Κυριακή, τα μέλη του θα βρίσκονται στο τέλος της παρέλασης δίνοντας το δικό τους στίγμα.
Το φετινό Καρναβάλι του Τυρνάβου έχει ως θέμα την «Επιστροφή στις ρίζες». «Η ιδέα, γεννήθηκε ως ανάγκη να αντισταθμίσουμε την τεχνολογική – διαδικτυακή εξάρτηση που επικρατεί στις μέρες μας και να επιστρέψουμε στο παρελθόν, στις ρίζες μας, να ενωθούμε με τα εθιμικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν την πόλη μας, αλλά για πολλούς και κυρίως για τους νέους παραμένουν άγνωστα. Θα αναβιώσουν δρώμενα που είχαν παραμεληθεί με την πάροδο του χρόνου», τόνισε από την πλευρά της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η αντιδήμαρχος Πολιτισμού του δήμου Τυρνάβου Μαμανού Ευγενία. Η ίδια είπε ότι η φετινή συμμετοχή του κόσμου, αλλά και των επισκεπτών αναμένεται μαζική, τόσο από την περιοχή της Θεσσαλίας αλλά και της υπόλοιπης Ελλάδας.
Σημειώνεται πως σατιρικά δρώμενα που στηρίζονται στον αυτοσχεδιασμό παρουσιάζονται από ομάδες καρναβαλιστών το Σάββατο, ενώ αποκορύφωμα των εκδηλώσεων, η μεγάλη παρέλαση το βράδυ της Κυριακής. Φέτος, σύμφωνα με το πρόγραμμα του δήμου Τυρνάβου, τα μοναδικής έμπνευσης άρματα και οι πρωταγωνιστές της βραδιάς, οι καρναβαλιστές θα κατακλύσουν τους δρόμους της πόλης και «ο βασιλιάς του καρναβαλιού, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου θα καεί και συμβολικά μαζί του θα καεί και ο πόλεμος, στέλνοντας έτσι το Τυρναβίτικο Καρναβάλι ένα ηχηρό αντιπολεμικό μήνυμα».
Καθαρά Δευτέρα σε Γαλαξίδι, Θήβα και Λαμία
Τα «αλευρομουτζουρώματα» στο Γαλαξίδι δεν αφορούν μόνο τους ντόπιους αλλά αφορούν όλους όσοι θα βρεθούν εκεί την Καθαρά Δευτέρα. Δεν έχουν μόνο φωτιές σε πλατείες και δρόμους, μουσική, φαγητό, χορό και γλέντι, αλλά οι παρόντες πρέπει να είναι έτοιμοι να αντέξουν στον «αλευροπόλεμο».
Με ρίζες στη Σικελία, ή κατά άλλους στο Βυζάντιο, το έθιμο επαναλαμβάνεται στο Γαλαξίδι από το 1801. Όταν το Γαλαξίδι τελούσε υπό τουρκική κατοχή, οι κάτοικοι περίμεναν τις Απόκριες για να διασκεδάσουν είτε με μάσκες ή απλά έβαφαν τα πρόσωπά τους με κάρβουνο. Στη συνέχεια προστέθηκε το αλεύρι, το λουλάκι, το βερνίκι των παπουτσιών και ή ώχρα. Στο λιμάνι του Γαλαξιδίου νωρίς την Καθαρά Δευτέρα ξεκινούσε ο «αλευροπόλεμος», το διαβόητο «αλευρομουτζούρωμα», όπου στην αρχή έπαιρναν μέρος μόνο άνδρες, έριχνε ο ένας στον άλλο αλεύρι. Αργότερα συμμετείχαν και γυναίκες. Οι επισκέπτες που δεν ήθελαν να αλευρωθούν έπρεπε οπωσδήποτε να έχουν μια μουτζούρα ή ένα σταυρό στο μέτωπο από βερνίκι παπουτσιών. Όσοι δεν το δέχονταν, γίνονταν αυτομάτως «θύματα» των επίδοξων μουτζουρωμένων. Μέχρι και σήμερα, το έθιμο του «αλευρομουτζουρώματος» παραμένει αναλλοίωτο στο χρόνο και αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες επισκέπτες, μικρούς και μεγάλους καθιστώντας το Γαλαξίδι έναν από τους απόλυτους προορισμούς για την Καθαρά Δευτέρα.
Βλάχικος Γάμος στη Θήβα
Πάνω από 200 χρόνια έχει παράδοση ο «Βλάχικος γάμος» στην Θήβα. Κάθε Καθαρά Δευτέρα πιάνουν από νωρίς τα πόστα τους προξενητάδες, βλάμηδες, συμπεθέρια και για ώρες διαπραγματεύονται σκληρά το προξενιό, την προίκα και τα προικιά, καθώς γίνεται αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου με όλο το τυπικό του.
Όλα ενταγμένα σε ένα έθιμο αναλλοίωτο στο χρόνο, μιας και έχει ρίζες στην εποχή της απελευθέρωσης των ορεινών χωριών, όταν οι τσοπάνηδες βρέθηκαν στον κάμπο. Πέρα από τον τυπικό «βλάχικο γάμο», που κρύβει πολύ γλέντι, όλα είναι προσαρμοσμένα στο κλίμα των ημερών με θέαμα, με πολύχρωμη γαμήλια πομπή, με μουσική από πίπιζες και νταούλια.
Μακρακώμη σε «ινδιάνικους» ρυθμούς
Οι «ινδιάνοι» της Μακρακώμης κρύβουν μια ιστορία πάνω από 65 χρόνια. Ημίγυμνοι καρναβαλιστές, βαμμένοι στα χρώματα της αποκριάς, πάνω και κάτω από τα άρματα, την Καθαρά Δευτέρα κινούνται ανάμεσα σε χιλιάδες ανθρώπους που βρίσκονται εκεί. Οι μουσικές και τα πειράγματα παίρνουν και δίνουν, δημιουργώντας ένα κλίμα διασκέδασης που έχει κερδίσει τις καρδιές των ντόπιων και των επισκεπτών από όλη την Ελλάδα!
Στη Λαμία, η Καθαρά Δευτέρα φιλοξενεί τα κούλουμα, σε διάφορες γειτονιές και χωριά της περιοχής, ενώ ο «Νεομαγνησιώτικος γάμος» συγκεντρώνει το ενδιαφέρον κατοίκων και επισκεπτών. Πρόκειται για δρώμενο στην προσφυγική συνοικία της Νέας Μαγνησίας. Πρόκειται για ένα προξενιό ανάμεσα σε μια προσφυγοπούλα και ένα ντόπιο με πρωτότυπους χιουμουριστικούς διαλόγους, που εξελίσσεται μέχρι τα στέφανα και συνεχίζει με γλέντι
18.3.2024
