Το βιβλίο αυτό δεν είναι απλώς μια ποιητική συλλογή με 400 Χαϊκού και 189 Τάνκα (ιαπωνικές ποιητικές φόρμες) είναι ένας υπαρξιακός καμβάς, στον οποίο η ποιήτρια απλώνει τα νήματα της ψυχής της, της στοχαστικής της πυκνότητας και του αγώνα της να βρει νόημα στη ζωή.
Από τις πρώτες κιόλας σελίδες διαπιστώνει κανείς ότι η ποιητική συλλογή της Σουρλή είναι θεμελιωμένη σε μια κοσμοαντίληψη που συγχωνεύει το οντολογικό, το αισθητικό και το πνευματικό. Κάθε ποίημά της είναι μια απόπειρα ένωσης: ψυχής και σώματος, λόγου και σιωπής, φύσης και πνεύματος.
Το φως – σύμβολο της αλήθειας, του θείου και της κατανόησης – διατρέχει όλο το έργο ως φανέρωση του νοήματος, έμπνευση της ύπαρξης και κατεύθυνση της βούλησης. Η φιλοσοφική προοπτική αυτής της ποίησης είναι στωική και ταυτόχρονα πλατωνική: αναγνώριση του πόνου και της φθοράς, αλλά ταυτόχρονα στροφή προς την αιώνια μορφή του Καλού, του Ωραίου και του Αληθινού.
Σε κάθε χαϊκού, σε κάθε λέξη της, αναδύεται μια μεταφυσική της στιγμής, όπου το φευγαλέο μετατρέπεται σε αιώνιο. Το μικρό γίνεται σύμπαν και το προσωπικό γίνεται οικουμενικό.
Έχει βαθιά επίγνωση ότι ο χρόνος είναι φθορά, αλλά η συνείδηση – όταν είναι παρούσα – μπορεί να γίνει φάρος ελπίδας:
«Η αξία της στιγμής δεν διδάσκεται. Καθορίζεται»
«Το φιλί της ψυχής/ η αιώνια έλξη/ για την ομορφιά»
Το έργο της θυμίζει την ποιητική του Γερμανού φιλόσοφου Μάρτιν Χάιντεγκερ, που έλεγε ότι “η γλώσσα είναι η κατοικία του Είναι”. Η Σουρλή το εφαρμόζει πρακτικά· τα ποιήματά της είναι κατοικήσεις φωτός μέσα στο σκοτάδι της καθημερινής λήθης.
Η ποιήτρια πιστεύει ότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο ένα βιολογικό ον, αλλά ένας φορέας δυνατότητας υπέρβασης. Επικεντρώνεται στον έρωτα, τη φύση, τη μνήμη, την πίστη, την ελπίδα και τη συνύπαρξη – όχι ως συναισθηματικά ξεσπάσματα, αλλά ως πνευματικά όργανα αναγνώρισης της βαθύτερης ανθρώπινης ουσίας.
Η παρουσία του Θείου δεν είναι δογματική. Είναι φωτεινή, άυλη, ενστικτώδης, σαν μια εσωτερική θεολογία συνείδησης, όπου ο Θεός είναι το Φως μέσα μας – ή το ίδιο το Φως.
Η ηθική της προοπτική δεν ηθικολογεί. Αντιθέτως, ενσωματώνει το Αγαθό ως μια πρόταση ύπαρξης: ως ελπίδα, ως αξιοπρέπεια, ως αντίσταση στη φθορά:
«Δεν παραιτούμαι. Δημιουργώ στη ζωή, κερδίζοντας την»
Μέσα από τη θεματολογία, τη συναισθηματική της παλέτα και την εκφραστική της ειλικρίνεια, αποκαλύπτεται μια προσωπικότητα ευαίσθητη, πνευματικά ανήσυχη, γενναιόδωρη και βαθιά στοχαστική. Δεν φοβάται να φανερώσει την τρυφερότητα και τη μελαγχολία της, ούτε να σταθεί ακέραια απέναντι στον πόνο ή την πολιτική διάσταση της ύπαρξης. Το «Φωνή Προσμονής» και το «Μας στερούν το φως» δείχνουν κοινωνική αγωνία και αντίσταση στον μηχανισμό αλλοτρίωσης.
Είναι εμφανές πως βλέπει την ποίηση ως δώρο, ως καθήκον και ως αντίσταση. Είναι στρατευμένη στην αναζήτηση νοήματος, αλλά με τρόπο εσωτερικό και ουμανιστικό – και σε αυτό το σημείο, η προσωπικότητα της συγγραφέα συνάδει με μεγάλες μορφές της νεοελληνικής ποιητικής σκέψης, όπως ο Σεφέρης ή η Δημουλά, χωρίς όμως να τους μιμείται.
Το έργο «Διαδρομές στο Φως» αξίζει να διαβαστεί όχι μόνο ως ποίηση, αλλά ως οδηγός ζωής και στοχασμού. Η Μαίρη Σουρλή μας καλεί να στοχαστούμε τη θνητότητα, την αγάπη, τον έρωτα, το φυσικό σύμπαν, τον άνθρωπο, και να ανακατασκευάσουμε το “Εγώ” μέσα στο “Εμείς”.
Προτείνω να διαβαστεί με ησυχία, ιδανικά κοντά στη φύση, γιατί εκεί θα αποκτήσει ο λόγος της την πραγματική του εμβέλεια. Και ακόμη περισσότερο, θα πρότεινα ένα δεύτερο έργο της όπου η ίδια η ποιήτρια θα σχολιάζει – φιλοσοφικά ή ημερολογιακά – τα ποιήματα, σαν ένα εσωτερικό διάλογο. Θα ήταν ένα πολύτιμο ντοκουμέντο αυτογνωσίας και καλλιτεχνικής αλήθειας.
Εν κατακλείδι, η ποίηση της Σουρλή δεν είναι διαφυγή. Είναι επιστροφή στο φως της ψυχής. Είναι μια σπονδή στο ανθρώπινο μεγαλείο και την αγωνία του.
Παναγιώτα Μπλέτα – Συγγγραφέας/Διανοήτρια
4.4.2025
