Το βιβλίο «Η Τρελή Τασία» της Μαίρης Γκαζιάνη είναι ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα που διερευνά θέματα της κοινωνικής περιθωριοποίησης, της ψυχικής υγείας και της πρόσκαιρης φύσης της ανθρώπινης κρίσης. Η ιστορία κάνει μια βαθιά εξερεύνηση στον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία αντιλαμβάνεται και αλληλεπιδρά με άτομα που θεωρεί «διαφορετικά» ή «διαταραγμένα», ενώ ενσαρκώνεται τον χαρακτήρα της Τασίας, η οποία τόσο παρεξηγείται όσο και κακοποιείται λόγω της αντιληπτής ψυχικής της αστάθειας. Θέτει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης και τις αυθαίρετες γραμμές που χαράσσει η κοινωνία σχετικά με τη λογική.
Το στυλ γραφής της συγγραφέα αποτυπώνει έντονα την ουσία των χαρακτήρων της, αποδίδοντας τη ζωή της Τασίας με τρυφερότητα και συνάμα με τραγικότητα. Η αφηγηματική φωνή είναι συναρπαστική, καθοδηγώντας τους αναγνώστες σε μια σειρά στοχαστικών και οικείων στιγμών που εμβαθύνουν στις εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις του πρωταγωνιστή. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί αυτές τις προσωπικές και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις για να ασκήσει κριτική στη συχνά σκληρή και απομονωτική μεταχείριση ατόμων που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας.
Η ζωή της Τασίας, όπως απεικονίζεται στο μυθιστόρημα, αντανακλά την υπαρξιακή απομόνωση σε έναν κόσμο που φαίνεται αδιάφορος για τα ατομικά βάσανα. Εάν εμβαθύνουμε περισσότερο θα καταλάβουμε ότι ο χαρακτήρας Τασία αμφισβητεί την υπαρξιακή έννοια του «υπάρχω για τους άλλους», όπου η ταυτότητα ενός ατόμου διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από το πώς οι άλλοι μας αντιλαμβάνονται και μας αντιμετωπίζουν. Αυτή η έννοια απεικονίζεται ζωντανά μέσα από την αντίδραση της κοινότητας στην αντιληπτή τρέλα της Τασίας, μειώνοντας την ικανότητά της να κάνει μια κανονική ζωή, μετατρέποντάς την σε αουτσάιντερ.
Το σκηνικό της γειτονιάς λειτουργεί ως μικρογραφία για μεγαλύτερα κοινωνικά ζητήματα, όπου το κουτσομπολιό, ο φόβος και η δεισιδαιμονία μπορούν να υπονομεύσουν τη μοίρα ενός ατόμου. Λειτουργεί, επίσης, ως παιδική χαρά και χώρος εξερεύνησης για τη μικρή Μυρσίνη, η οποία περιηγείται στα φυσικά και κοινωνικά όρια σε όλη την παιδική της ηλικία. Οι δρόμοι και τα σπίτια είναι κάτι περισσότερο από φυσικοί χώροι, είναι αρένες όπου οι κοινωνικές νόρμες είτε αμφισβητούνται, είτε ενισχύονται. Η Τασία, παρά τις παραξενιές της και τον φόβο που ενσταλάζει στους άλλους, απεικονίζεται με ένα βάθος που προκαλεί την ενσυναίσθηση και την κατανόηση του αναγνώστη. Οι αλληλεπιδράσεις της με τη μικρή Μυρσίνη, την αφηγήτρια δημιουργούν έναν βαθύ αλλά πολύπλοκο δεσμό αλληλεγγύης και κατανόησης.
Η Τασία, που συχνά θεωρείται από τους άλλους ως μια παράξενη ή διαταραγμένη γυναίκα, η Μυρσίνη την αντιλαμβάνεται διαφορετικά από νεαρή ηλικία. Παρά τις κοινωνικές ταμπέλες και τους φόβους που συνδέονται με την Τασία, η Μυρσίνη, ως παιδί, δεν την βλέπει με φόβο, αλλά με κάποια ευλάβεια και περιέργεια.
Η σχέση τους αναπτύσσεται στο πλαίσιο της ανάπτυξης και της εξελισσόμενης αντίληψης της Μυρσίνης σε μια πιο ώριμη κατανόηση της δυστυχίας και του χαρακτήρα της Τασίας. Το ταξίδι της Μυρσίνης προς την καλύτερη κατανόηση της Τασίας, ακόμη και ενάντια στις κοινωνικές κρίσεις, αναδεικνύει την ανάγκη αναζήτησης βαθύτερων αληθειών για τους ανθρώπους.
Το μυθιστόρημα επικεντρώνεται στον παραλογισμό της ύπαρξης. Η ζωή της Τασίας είναι μια απόδειξη του αγώνα ενάντια στο παράλογο, ενάντια σε μια ζωή χωρίς νόημα όπως επιβάλλεται από τα κοινωνικά πρότυπα, αλλά πλούσια σε προσωπική σημασία και αντίσταση. Η προσωπικότητα της Τασίας απεικονίζει τη σύγκρουση μεταξύ του παραλογισμού του κόσμου και της ανθρώπινης επιθυμίας να βρει προσωπικό νόημα σε ένα χαώδες σύμπαν.
Η φιλοσοφία του Άλλου του Εμμανουέλ Λεβινάς μπορεί να είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική στην κατανόηση των ηθικών διαστάσεων του μυθιστορήματος. Ο Λεβινάς υποστηρίζει ότι η πρωταρχική ηθική μας ευθύνη είναι προς τον Άλλο. Μέσα από την Τασία, λοιπόν, το μυθιστόρημα καλεί τους αναγνώστες να αναμετρηθούν με τις δικές τους αντιλήψεις και τις κοινωνικές παρορμήσεις για τον αποκλεισμό όσων παρεκκλίνουν από τον κανόνα. Αναδεικνύει τις ηθικές συνέπειες του οστρακισμού και προκαλεί τον αναγνώστη να θεωρήσει το πρόσωπο του Άλλου, της Τασίας, εν προκειμένω, ως έκκληση για ηθική ευθύνη, τονίζοντας το καθήκον του να αναγνωρίσει και να ανταποκριθεί στα βάσανα των άλλων.
Το βιβλίο ασκεί, επίσης, κριτική στην ίδια την κατασκευή της κανονικότητας, καθώς η κανονικότητα έχει εφευρεθεί για να ορίζουν η κοινωνία και οι θεσμοί της την τρέλα, προκειμένου να ελέγχουν και να διαχωρίζουν εκείνους που δεν ταιριάζουν στα στενά όρια της κανονικότητας. Η ιστορία της Τασίας αποκαλύπτει πώς οι κοινωνικοί φόβοι και οι μύθοι για την ψυχική ασθένεια εκδηλώνονται με πρακτικές συνέπειες για εκείνους που χαρακτηρίζονται ως «τρελοί», προκαλώντας τους αναγνώστες να αμφισβητήσουν τα ίδια τα θεμέλια πάνω στα οποία γίνονται αυτές οι κρίσεις.
Η γλώσσα είναι πλούσια και ατμοσφαιρική, δημιουργώντας μια έντονη αίσθηση του τόπου και της διάθεσης, συμπληρώνοντας το θέμα του μυθιστορήματος. Η αφηγηματική δομή, συνυφασμένη με το παρελθόν και το παρόν, επιτρέπει τη σταδιακή αποκάλυψη της ιστορίας της Τασίας, προσθέτοντας επίπεδα στον χαρακτήρα της και στη δυναμική της κοινότητας.
Το βιβλίο υπερέχει στην ανάπτυξη των χαρακτήρων και σε θεματικό βάθος. Επίσης, ο ρυθμός μπορεί να φαίνεται αργός σε μερικούς αναγνώστες, η αφήγηση όμως χρειάζεται τον χρόνο της για να δημιουργήσει τα στρώματα του κεντρικού μυστηρίου της και το ψυχολογικό βάθος των χαρακτήρων της.
Εν κατακλείδι, η «Η Τρελή Τασία» είναι ένα στοχαστικό, υποβλητικό μυθιστόρημα που πετυχαίνει να εξανθρωπίσει έναν χαρακτήρα που η κοινωνία έχει αποβάλει, μέσα από τα μάτια της μικρής Μυρσίνης, μέσα από την βαθιά ανθρώπινη σύνδεση των δύο πρωταγωνιστριών της. Η συγγραφέας μας προσφέρει μια κριτική που αποτελεί ταυτόχρονα καθρέφτη της κοινωνικής στάσης απέναντι στην ψυχική υγεία και πρόσκληση για βαθύτερη συμπόνια και κατανόηση. Υιοθετεί μια ενδοσκοπική ματιά στο πώς τα άτομα και οι κοινωνίες αντιδρούν σε αυτούς που ζουν στο περιθώριο, προτρέποντας μας σε μια επανεκτίμηση των ηθικών μας ευθυνών ο ένας απέναντι στον άλλον σε έναν κόσμο γεμάτο υπαρξιακή και ηθική ασάφεια.
Αυτό το μυθιστόρημα χειρίζεται με ιδιαίτερη χάρη, ευγενική διεισδυτικότητα και αφηγηματική δύναμη πολύπλοκα θέματα που ταλανίζουν την κοινωνία μας για αυτό και αποτελεί σημαντική συμβολή στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία.
Παναγιώτα Μπλέτα – Συγγραφέας/Διανοήτρια
17.4.2024
