Η Ημέρα της Γυναίκας, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 8 Μαρτίου, δεν είναι μια
γιορτή με την επιφανειακή έννοια που της αποδίδουν πολλοί, ούτε μια απλή ευκαιρία
για να προσφερθούν λουλούδια και ευχές. Είναι μια ημέρα μνήμης, αγώνα και
διεκδίκησης, αφιερωμένη στις γυναίκες που θυσιάστηκαν, αγωνίστηκαν και
συνεχίζουν να παλεύουν για τα δικαιώματά τους.
Η καθιέρωση αυτής της ημέρας συνδέεται με τις απεργίες των εργατριών στα
εργοστάσια υφαντουργίας της Νέας Υόρκης το 1857 και το 1908, όταν χιλιάδες
γυναίκες βγήκαν στους δρόμους ζητώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας, λιγότερες
ώρες δουλειάς και ίσους μισθούς με τους άνδρες. Η καταστολή ήταν βίαιη και πολλές
γυναίκες πλήρωσαν με τη ζωή τους την τόλμη να διεκδικήσουν το αυτονόητο.
Το 1910, στο Διεθνές Συνέδριο Σοσιαλιστριών στην Κοπεγχάγη, η Κλάρα Τσέτκιν
πρότεινε την καθιέρωση μιας διεθνούς ημέρας για τα δικαιώματα των γυναικών, η
οποία υιοθετήθηκε επίσημα από τον ΟΗΕ το 1977.
Η 8η Μαρτίου είναι ημέρα Μνήμης και Όχι Γιορτής. Είναι ημέρα υπενθύμισης της
αδικίας που υπέστησαν και εξακολουθούν να υφίστανται οι γυναίκες σε όλο τον
κόσμο. Μια ημέρα για να τιμήσουμε:
-Τις γυναίκες που φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν, βασανίστηκαν γιατί πάλεψαν για τα
δικαιώματα τους.
-Τις εργάτριες που έχασαν τη ζωή τους στα εργοστάσια σε άθλιες συνθήκες.
-Τις γυναίκες που αγωνίζονται καθημερινά ενάντια στην ανισότητα, τη βία, τις
διακρίσεις.
Η 8η Μαρτίου πρέπει να είναι ημέρα:
Αναστοχασμού: Πού βρισκόμαστε σήμερα στον αγώνα για την ισότητα;
Ενημέρωσης: Να αναδείξουμε τα προβλήματα που συνεχίζουν να υπάρχουν
(βία, ανισότητα, σεξισμός, γυναικοκτονίες).
Δράσης: Να απαιτήσουμε πραγματική αλλαγή, μέσα από νομοθεσία,
εκπαίδευση, κοινωνική ευαισθητοποίηση.
Κάθε χρόνο, η Ημέρα της Γυναίκας εμπορευματοποιείται, μετατρέπεται σε μια
επιφανειακή «γιορτή» όπου προσφέρονται λουλούδια και ευχές, αλλά παραβλέπεται
το βαθύτερο νόημά της. Δεν είναι μια μέρα για να «γιορτάζουμε» τις γυναίκες, αλλά
μια μέρα για να θυμόμαστε τις θυσίες τους και να αγωνιζόμαστε για έναν κόσμο πιο
δίκαιο και ισότιμο.
Η 8η Μαρτίου δεν ανήκει μόνο στο παρελθόν, αλλά και στο παρόν και το μέλλον. Ο
αγώνας για τα δικαιώματα των γυναικών συνεχίζεται και η μεγαλύτερη τιμή προς τις
αγωνίστριες του παρελθόντος είναι να μην εφησυχάζουμε. Να θυμόμαστε, να
διεκδικούμε, να αλλάζουμε.
Γιατί η ισότητα δεν είναι ακόμα πραγματικότητα. Και δεν θα είναι, αν δεν
συνεχίσουμε να παλεύουμε για αυτήν.
Η ιστορία μας διδάσκει ότι τα δικαιώματα των γυναικών δεν ήταν ποτέ αυτονόητα.
Σε πολλούς πολιτισμούς, οι γυναίκες θεωρούνταν κατώτερες, χωρίς φωνή,
περιορισμένες σε ρόλους που άλλοι είχαν επιλέξει για εκείνες.
Ωστόσο, η φλόγα της διεκδίκησης άναψε μέσα από σπουδαίες μορφές:
Οι σουφραζέτες του 19ου και 20ού αιώνα που πάλεψαν για το δικαίωμα
ψήφου.
Οι φεμινιστικές κινήσεις του 20ού αιώνα που διεκδίκησαν ίσα εργασιακά
δικαιώματα, πρόσβαση στην εκπαίδευση και το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης.
Οι σημερινές αγωνίστριες που συνεχίζουν να μάχονται ενάντια στη βία, την
πατριαρχία, τις διακρίσεις.
Τα δικαιώματα των γυναικών δεν είναι μόνο ιστορικό ή νομικό θέμα, αλλά βαθιά
ηθικό και κοινωνικό. Σε κάθε εποχή, σε κάθε κοινωνία, οι γυναίκες αγωνίστηκαν για
την ισότητα, την αυτονομία, τη δικαιοσύνη. Και σήμερα, ο αγώνας αυτός δεν έχει
τελειώσει.
Τα δικαιώματα των γυναικών έχουν σημειώσει πρόοδο τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά
η καταπάτησή τους συνεχίζεται, συχνά με τρόπους λιγότερο εμφανείς αλλά εξίσου
επιζήμιους. Μέσω κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών μηχανισμών, οι γυναίκες
εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν διακρίσεις και περιορισμούς που υπονομεύουν την
ισότητα και την αυτονομία τους.
Η υγειονομική περίθαλψη για τις γυναίκες, και ειδικά η αναπαραγωγική υγεία,
βρίσκεται διαρκώς στο στόχαστρο πολιτικών περιορισμών. Από την απαγόρευση ή
τον περιορισμό των αμβλώσεων έως την έλλειψη πρόσβασης σε αντισύλληψη και
προγεννητική φροντίδα, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν σοβαρά εμπόδια. Οι περικοπές
στις υπηρεσίες υγείας επιβαρύνουν κυρίως τις γυναίκες, καθώς αυτές συχνά
φροντίζουν τα παιδιά και τους ηλικιωμένους.
Παρά την πρόοδο, οι γυναίκες εξακολουθούν να κερδίζουν λιγότερα από τους άνδρες
για την ίδια εργασία. Η μισθολογική ανισότητα επηρεάζει την οικονομική
ανεξαρτησία τους και τη δυνατότητα τους να ζήσουν αξιοπρεπώς. Παράλληλα, η
έλλειψη προσιτών υπηρεσιών παιδικής φροντίδας δυσχεραίνει τη συμμετοχή των
γυναικών στην αγορά εργασίας.
Οι γυναίκες είναι δυσανάλογα θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης και έμφυλης βίας,
τόσο στο χώρο εργασίας όσο και στη δημόσια ζωή. Παρά την ύπαρξη νομικών
πλαισίων, οι επιθέσεις συχνά δεν καταγγέλλονται λόγω του κοινωνικού στιγματισμού,
ενώ οι ποινές για τους δράστες παραμένουν ανεπαρκείς.
Οι γυναίκες παραμένουν υποεκπροσωπούμενες σε θέσεις εξουσίας και πολιτικά
αξιώματα. Τα θεσμικά εμπόδια, οι κοινωνικές προκαταλήψεις και η έλλειψη στήριξης
αποθαρρύνουν τις γυναίκες από την πολιτική συμμετοχή, μειώνοντας την επιρροή
τους στη λήψη αποφάσεων.
Η ανατροπή της απόφασης Roe v. Wade το 2022 ήταν ένα σημαντικό πλήγμα για τα
δικαιώματα των γυναικών στις ΗΠΑ, καθώς αφαίρεσε τη συνταγματική προστασία
για την άμβλωση. Οι περιοριστικοί νόμοι που επιβάλλονται σε πολλές πολιτείες
στερούν από τις γυναίκες το δικαίωμα να ελέγχουν το σώμα τους και τις
αναπαραγωγικές τους επιλογές.
Ορισμένες κυβερνήσεις προωθούν πολιτικές που ενισχύουν την ιδέα ότι ο ρόλος των
γυναικών είναι πρωτίστως μέσα στο σπίτι ως φροντιστές. Αυτές οι πολιτικές
αποθαρρύνουν τις γυναίκες από το να επιδιώκουν ανεξάρτητη καριέρα και
οικονομική αυτονομία.
Παρά την αυξημένη πρόσβαση στην εκπαίδευση, οι γυναίκες εξακολουθούν να
συναντούν εμπόδια σε τομείς όπως οι επιστήμες, η τεχνολογία, η μηχανική και τα
μαθηματικά (STEM). Οι κοινωνικές προκαταλήψεις και η έλλειψη ενθάρρυνσης
μειώνουν τη συμμετοχή τους σε αυτούς τους κλάδους.
Οι γυναίκες συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αναζήτηση δικαιοσύνης για
περιστατικά βίας, διακρίσεων ή κακοποίησης. Το νομικό σύστημα είτε καθυστερεί
είτε αποτυγχάνει να προστατεύσει αποτελεσματικά τα θύματα, ενισχύοντας την
ατιμωρησία και την αναπαραγωγή της έμφυλης βίας.
Η καταπάτηση των δικαιωμάτων των γυναικών δεν είναι μόνο άμεση, αλλά και
έμμεση μέσω πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών δομών που διατηρούν τις
ανισότητες. Η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων απαιτεί συλλογική δράση,
θεσμικές αλλαγές και συνεχή επαγρύπνηση ώστε να δημιουργηθεί ένας κόσμος όπου
οι γυναίκες θα έχουν πραγματική ισότητα και ελευθερία. Η ισότητα των φύλων δεν
είναι «γυναικείο ζήτημα». Είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Μια κοινωνία που δίνει ίσες
ευκαιρίες στις γυναίκες είναι μια κοινωνία πιο δίκαιη, πιο δημιουργική, πιο
ανεπτυγμένη. Όταν μια γυναίκα αποκτά φωνή, όταν μπορεί να αποφασίσει για τη ζωή
της, η κοινωνία ολόκληρη γίνεται πιο δυνατή.
Η ισότητα των φύλων δεν είναι μια πολυτέλεια. Είναι μια ανάγκη, ένας αγώνας που
αφορά όλους μας. Και αυτός ο αγώνας δεν έχει ολοκληρωθεί. Όσο υπάρχει έστω και
μία γυναίκα που στερείται τα δικαιώματά της, έχουμε καθήκον να συνεχίσουμε. Γιατί
όταν αγωνιζόμαστε για τις γυναίκες, αγωνιζόμαστε για μια καλύτερη κοινωνία για
όλους.
Τι Μπορεί να Γίνει για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων των Γυναικών;
Ο αγώνας για την ισότητα των φύλων απαιτεί δράση σε πολλαπλά επίπεδα: από την
εκπαίδευση και τη νομοθεσία μέχρι την κοινωνική αλλαγή και την προσωπική στάση
του καθενός μας.
Οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί πρέπει να εφαρμόσουν και να ενισχύσουν
πολιτικές που διασφαλίζουν ίσα δικαιώματα για τις γυναίκες. Και αυτό σημαίνει:
Νομική προστασία. Ενίσχυση νόμων κατά της έμφυλης βίας, της
κακοποίησης, των διακρίσεων στην εργασία και των εξαναγκαστικών γάμων.
Ίσους μισθούς. Εφαρμογή αυστηρών μέτρων κατά του μισθολογικού
χάσματος.
Ποσοστώσεις σε πολιτική και εργασία. Δέσμευση για μεγαλύτερη
εκπροσώπηση γυναικών σε θέσεις εξουσίας.
Πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Διασφάλιση του δικαιώματος των
γυναικών στην αναπαραγωγική υγεία και στις υπηρεσίες υγείας χωρίς
εμπόδια.
Η εκπαίδευση είναι το κλειδί για τη μακροπρόθεσμη αλλαγή. Χρειάζεται:
Εκπαίδευση των κοριτσιών. Σε πολλές χώρες, η εκπαίδευση των κοριτσιών
παραμένει περιορισμένη. Χρειάζεται επένδυση στη μόρφωση για να
αποκτήσουν αυτονομία και δύναμη.
Αλλαγή στερεοτύπων από μικρή ηλικία. Σχολικά προγράμματα που διδάσκουν
την ισότητα των φύλων και αποδομούν τις πατριαρχικές αντιλήψεις.
Καμπάνιες ενημέρωσης. Δημιουργία εκστρατειών για να ευαισθητοποιηθεί το
κοινό για τα ζητήματα των γυναικών.
Η βία κατά των γυναικών είναι ένα από τα μεγαλύτερα κοινωνικά προβλήματα. Τι
μπορεί να γίνει:
Δημιουργία περισσότερων δομών στήριξης. Καταφύγια για γυναίκες που
υφίστανται κακοποίηση, τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας και ψυχολογική
υποστήριξη.
Αυστηρότερες ποινές για τους δράστες. Η ατιμωρησία ενισχύει τη βία. Οι
νόμοι πρέπει να εφαρμόζονται με αυστηρότητα.
Ενδυνάμωση των γυναικών. Παροχή εργαλείων (νομικής βοήθειας,
οικονομικής ενίσχυσης) ώστε οι γυναίκες να μπορούν να αποδράσουν από
κακοποιητικές καταστάσεις.
Η οικονομική ανεξαρτησία είναι κρίσιμη για την ισότητα των γυναικών. Χρειάζεται:
Στήριξη της γυναικείας επιχειρηματικότητας. Δημιουργία ελκυστικών
προγραμμάτων επιδότησης και εκπαίδευσης για γυναίκες επιχειρηματίες.
Κατάργηση διακρίσεων στην εργασία. Εξασφάλιση δίκαιων ευκαιριών
πρόσληψης και προαγωγής για τις γυναίκες.
Υποστήριξη των εργαζόμενων μητέρων. Παροχή γονικών αδειών, ευέλικτων
ωραρίων και φθηνής παιδικής φροντίδας.
Η ισότητα δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τη συμμετοχή των ανδρών. Χρειάζεται:
Εκπαίδευση για τον ρόλο τους. Οι άνδρες πρέπει να γίνουν σύμμαχοι στον
αγώνα για την ισότητα, απορρίπτοντας τοξικές αρρενωπότητες.
Αποδοχή της συνυπευθυνότητας. Οι άνδρες πρέπει να μοιράζονται τις ευθύνες
στο σπίτι και στην ανατροφή των παιδιών.
Διαμαρτυρία ενάντια στη βία και τις διακρίσεις. Η σιωπή είναι συνενοχή – οι
άνδρες πρέπει να μιλούν όταν βλέπουν αδικίες.
Τα μέσα ενημέρωσης και η τέχνη μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή
των αντιλήψεων. Πως:
Με την προβολή θετικών γυναικείων προτύπων. Λιγότερη αναπαραγωγή
σεξιστικών στερεοτύπων στη διαφήμιση, στις ταινίες και στις ειδήσεις.
Με δημοσιογραφία ευαισθητοποιημένη στα γυναικεία ζητήματα. Προβολή
ιστοριών που αναδεικνύουν τις ανισότητες.
Με την προώθηση των γυναικών στη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο, τις
τέχνες: Οι γυναίκες δημιουργοί να έχουν ίσες ευκαιρίες και χώρο για να
ακουστούν.
Κάθε ένας από εμάς μπορεί να συμβάλει στην αλλαγή:
Να αναγνωρίζουμε τις δικές μας προκαταλήψεις και να τις ξεπερνάμε.
Να στηρίζουμε γυναίκες που βιώνουν αδικίες.
Να μιλάμε όταν βλέπουμε διακρίσεις.
Να μεγαλώνουμε τα παιδιά μας με αρχές ισότητας.
Η πρόοδος έχει επιτευχθεί, αλλά ο αγώνας δεν έχει τελειώσει. Οι γυναίκες
εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν εμπόδια, και η κοινωνία μας οφείλει να δράσει. Με
συλλογική προσπάθεια – από το κράτος, τις επιχειρήσεις, τις οικογένειες, και τον
κάθε έναν από εμάς – μπορούμε να φτιάξουμε έναν κόσμο όπου τα δικαιώματα των
γυναικών δεν θα είναι υπό διεκδίκηση, αλλά αυτονόητη πραγματικότητα.
Τώρα είναι η ώρα για δράση. Γιατί η ισότητα δεν είναι διαπραγματεύσιμη, η ισότητα
δεν είναι χάρη. Είναι δικαίωμα.
Παναγιώτα Μπλέτα – Συγγραφέας/ Διανοήτρια
9.3.2023
