Αποτελεί γεγονός στις μέρες μας αυτή η καινούρια ανακάλυψη, η Τεχνητή Νοημοσύνη! Ως έφηβος που θα βγω στην αυριανή κοινωνία έχω τη δική μου οπτική πάνω σε αυτό το θέμα. Αλήθεια, είναι η καταστροφή του ανθρώπου ή το εφαλτήριο ακόμη περισσότερης δημιουργίας που θα εμπνεύσει τις επόμενες γενιές; Ένα ερώτημα που θέλει σκέψη και ενδοσκόπηση για όλο το ανθρώπινο γένος και για αυτό το λόγο θα επικαλεστώ και την βοήθεια σπουδαίων φιλοσόφων και στοχαστών.
«Ο άνθρωπος είναι κάτι που πρέπει να ξεπεραστεί», έγραφε ο Νίτσε στον Ζαρατούστρα, προτείνοντας έναν διαρκή μετασχηματισμό του εαυτού. Δεν τον ενδιέφερε η μηχανή, αλλά η υπέρβαση. Και σήμερα, καθώς η τεχνητή νοημοσύνη ξεπροβάλλει σαν σύγχρονος Προμηθέας, τίθεται εκ νέου το ερώτημα: Υπηρετεί τον άνθρωπο ή τον αντικαθιστά; Είναι εργαλείο ή παγίδα;
Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να γράψει κείμενα, να επεξεργαστεί δεδομένα, να δημιουργήσει συμβόλαια αλλά δεν μπορεί να ζήσει εμπειρίες, δεν μπορεί να επιλέξει με αξία. Και κυρίως δεν μπορεί να φέρει ευθύνη.
Ο Αντουάν ντε Σεντ-Εξιπερί, μέσα από τις σελίδες του Μικρού Πρίγκιπα, μας καλεί να δούμε «με την καρδιά», γιατί «το ουσιώδες είναι αόρατο στα μάτια». Σε έναν κόσμο που γεμίζει αριθμούς, αλγορίθμους και ψυχρά δεδομένα, ποια είναι η θέση της καρδιάς;
Η τεχνολογία δεν είναι, από μόνη της, ούτε καλή ούτε κακή. Είναι εργαλείο. Όπως η φωτιά: μπορεί να ζεστάνει ένα σπίτι ή να κάψει ένα δάσος. Η χρήση της εξαρτάται από αυτόν που την κρατά. Ο Νίτσε προειδοποιούσε για την παρακμή του ανθρώπου που παραιτείται από τη βούλησή του, που θέλει απλώς να «είναι ασφαλής και άνετος». Η Τεχνητή Νοημοσύνη, λοιπόν, μπορεί να μας ελευθερώσει από τα μηχανικά βάρη της καθημερινότητας ή να μας κοιμίσει σε μια άνετη, τεχνητή μήτρα.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι τα φτερά. Αλλά το βλέμμα, η κατεύθυνση, το «γιατί»… είναι πάντα ανθρώπινα.
Το Ερώτημα Δεν Είναι «Τι μπορεί να κάνει η Τεχνητή Νοημοσύνη»
Το ερώτημα είναι: «Τι θα επιλέξει ο άνθρωπος να κάνει με αυτή».
Εκπαιδευτικός; Δημιουργός; Επιχειρηματίας; Νομικός; Γιατρός; Όλοι μπορούν να αξιοποιήσουν την Τεχνητή Νοημοσύνη ως μοχλό, όχι ως δεκανίκι.
Ο Νίτσε μας προκαλεί να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας, όχι να τον αντικαταστήσουμε. Ο Εξιπερί μας καλεί να δούμε την ομορφιά στο απλό, στο ευθύ, στο ανθρώπινο. Κι εμείς, εδώ και τώρα, μπορούμε να χτίσουμε έναν πολιτισμό που δεν θα φοβάται τη μηχανή αλλά δεν θα τη θεοποιεί κιόλας.
Ο άνθρωπος δεν είναι μηχανή. Είναι δημιουργός, ποιητής, ονειροπόλος. Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν μπορεί να φανταστεί τον Μικρό Πρίγκιπα ή το Έτσι Μίλησε ο Ζαρατούστρα από μόνη της. Μπορεί να τα αναπαράγει, να τα μιμείται, αλλά όχι να τα γεννήσει. Γιατί η δημιουργία δεν είναι συνδυασμός δεδομένων· είναι έκρηξη νοήματος, υπέρβαση, ελευθερία.
Η ουσία του ανθρώπου δεν είναι να εργάζεται μηχανικά, αλλά να προσδίδει νόημα. Όπως έλεγε ο Εξιπερί, «ο άνθρωπος δεν είναι ένα σύνολο λειτουργιών είναι ένας σκοπός». Όταν η Τεχνητή Νοημοσύνη αναλαμβάνει λειτουργίες, απελευθερώνει τον άνθρωπο από την ρουτίνα, αλλά μόνο αν ο ίδιος έχει έναν σκοπό. Χωρίς σκοπό, κάθε εργαλείο γίνεται παγίδα.
Ο Νίτσε, μέσα από την έννοια της βούλησης για δύναμη, τονίζει την ευθύνη του ανθρώπου να ορίζει τον εαυτό του. Δεν υπάρχει ουδέτερη πρόοδος κάθε πρόοδος είναι επιλογή. Εάν επιλέξουμε να παραδώσουμε την κρίση, την τέχνη, την αγάπη, την ηθική, στην Τεχνητή Νοημοσύνη, δεν θα φταίει εκείνη, αλλά εμείς.
Η ελευθερία δεν είναι η απουσία κόπου, αλλά η δυνατότητα επιλογής νοήματος. Το ζήτημα δεν είναι να ρωτάμε «τι μπορεί να κάνει η Τεχνητή Νοημοσύνη», αλλά «τι πρέπει να κάνει». Η ηθική δεν είναι αλγόριθμος. Είναι πράξη.
Ο Εξιπερί μάς μίλησε για τον πιλότο του, που μόνος πάνω από την έρημο, βρίσκει την ουσία του μέσα στη σιωπή και τον κίνδυνο. Η τεχνολογία μπορεί να μας γλιτώσει από την έρημο, αλλά ίσως μας στερήσει και το ταξίδι. Αν δεν είμαστε παρόντες, δεν θα υπάρξει θαύμα.
Φανταστείτε έναν κόσμο όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη βοηθά τον ποιητή να βρει την σωστή λέξη, αλλά δεν του υπαγορεύει το ποίημα. Όπου ο επιστήμονας λύνει ταχύτερα προβλήματα, γιατί η Τεχνητή Νοημοσύνη τον ελευθερώνει από χρονοβόρες αναλύσεις. Όπου ο δάσκαλος έχει περισσότερα εργαλεία για να εμπνεύσει τους μαθητές του.
Όπως ο Μικρός Πρίγκιπας δεν βλέπει το τριαντάφυλλο ως ένα αντικείμενο, αλλά ως κάτι μοναδικό επειδή το έχει αγαπήσει, έτσι και ο άνθρωπος πρέπει να δει την τεχνολογία όχι ως αντικείμενο λατρείας, αλλά ως αντικείμενο ευθύνης. Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι το τέλος του ανθρώπου, είναι μια πρόσκληση να ξαναθυμηθούμε τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.
Ο Νίτσε και ο Εξιπερί, αν και χωρισμένοι από δεκαετίες και προσεγγίσεις, μας καλούν να αναρωτηθούμε το ίδιο: Τι είμαστε; Τι θέλουμε να γίνουμε; Και πώς θα φτάσουμε εκεί;
Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι εδώ. Δεν είναι καλή ούτε κακή. Εμείς είμαστε εκείνοι που πρέπει να την καθοδηγήσουμε, όχι με φόβο, αλλά με ευθύνη. Όχι ως υποκατάστατο της ύπαρξής μας, αλλά ως αρωγό στο έργο της. Όχι για να αποδράσουμε από τον εαυτό μας, αλλά για να τον φτάσουμε πέρα από τα γνωστά μας όρια.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι μια πρόταση.
Η Ανθρωπιά είναι η απάντηση.
Και εκεί που συναντιούνται, γεννιέται το μέλλον.
Μαργαρίτης – Μιχαήλ Μπαρμπαρόσος
15 ετών, Μαθητής Α’ Λυκείου
