Το έθιμο του #Τρύφωνα !

Πέρασαν οι γιορτές των Χριστουγέννων και του δωδεκαήμερου, τα υψηλοθερμιδικά φαγιά , τα μπερεκετια, τα κάλαντα, τα μουχαμπέτια, τα πολυσπόρια, οι βάρβαρες, οι κότες οι γεμιστές, τα χοιρινά, τα μασάλια, οι πίτες…ο Άι Θανάσης, ο άγιαντώνης …έσφιξε το κρύο…χειμώνας …ας ησυχάσουμε λίγο πριν ανοίξει το Τριώδιο και οι πρώτες γεωργικές δουλειές με τα φυτέματα …

Κι όμως …Τελευταία μέρα του Γενάρη και πολύ σημαντική για τη λαογραφική παράδοση της Θράκης! Όχι, που νομίζατε ότι τέλεψαν οι γιορτές του Γενάρη …

Γιατί; Γιατί έξω μπορεί να είναι χειμώνας, όμως ήδη η γη ετοιμάζεται να γονιμοποιηθεί…αυτό θα γίνει αρχικά με τα πρώτα φυτεματα εκει μέσα στον Φλεβάρη …ακόμη τα αμπέλια χρειάζονται κλάδεμα…τόσες άλλες δουλειές που πρέπει να γίνουν σιγά σιγά..Δουλειές ευλογημένες από κτίσεως κόσμου…

Κι η δουλειά, σκληρή,σκληρότατη, γλυκαίνει με μια γιορτή…

Να λοιπόν γιατί σήμερα γιόρταζαν, γιορταζουμε το έθιμο του Τρύφωνα !

Το λοιπόν, σήμερα, παραμονή της γιορτής του αγίου , θα ξεκινήσει και πάλι θριαμβευτικά στα Δίκια του Έβρου το έθιμο_του_Τρύφωνα για να ολοκληρωθεί αύριο, ανήμερα της γιορτής του αγίου , του προστάτη των αμπελιών.

Το έθιμο έφτασε με τους πρόσφυγες από την Ανατολική_Ρωμυλία, αυτή την μυστηριακή πηγή των κάθε λογής παραδόσεων. Αποτελεί γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι σε καμιά άλλη περιοχή της Θράκης δεν ήταν τόσο ανεπτυγμένη η καλλιέργεια του αμπελιού όσο στην περιοχή της Στενημάχου, της Ανατολικής Ρωμυλίας. Το φύτεμα των κλημάτων γινόταν πάντα με καινούργιο φεγγάρι και με ευχές, όπως: «με το καλό”.” Καλό πιάσιμο”.” Ο Αη-Τρύφωνας να βοηθάεi».

Οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν εκατόν εβδομήντα πέντε χιλιόμετρα βόρεια από την Αλεξανδρούπολη, δηλαδή μόλις λίγα χιλιόμετρα από τα σύνορα με τη Βουλγαρία, στα Δίκαια. Αρχικά ήταν εγκατεστημένοι στην γεωργική αυτή περιοχή χωρισμένοι σε τρεις μεγάλους μαχαλάδες: στους Καβακλιώτες (πρόσφυγες από το Καβακλί της Ανατολικής Ρωμυλίας), στους Αρβανίτες και στους Δημητρηκιώτες. Τα Δίκαια είναι γνωστά και με την ονομασία Κατίκιοϊ, δηλαδή χωριό του Κατή ή Καδή (του δικαστή). Πιθανόν στα χρόνια της τουρκοκρατίας να διετέλεσε και έδρα του Κατή (εξού και η ονομασία).

Το κλάδεμα ποτέ δεν άρχιζε πριν από τη γιορτή του Αγίου. Μάλιστα το πρώτο κλάδεμα γινότανε ομαδικά, μετά τη θεία λειτουργία, με πανηγυρικό τρόπο. Ο δρόμος από την εκκλησία ως το παρεκκλήσι του Αγίου Τρύφωνα στολιζότανε με αψίδες και με πράσινες γιρλάντες, στις οποίες κρεμούσαν κληματόβεργες με τα τσαμπιά ξερών σταφυλιών, που τα διατηρούσαν γι’αυτό το σκοπό. Το απόγευμα φούντωνε το πανηγύρι με χορούς, φαγοπότι και αγώνες διαφόρων μορφών, όπως : πάλης, ιππασίας και κρασοποιίας.

Το πρωί της γιορτής οι αμπελουργοί πήγαιναν στην εκκλησία και στο τέλος της θείας λειτουργίας έπαιρναν τον αγιασμό που είχε τελέσει ο ιερέας τη μέρα εκείνη. Μάλιστα στο Δεμερδέσι (τόπος καταγωγής των προσφύγων του χωριού Καβύλη) ο Μπέης έστελνε το φύλακα του τσιφλικιού του να πάρει κι αυτός αγιασμό, ένδειξη πως ο μουσουλμάνος τσιφλικάς σεβόταν και τιμούσε τον άγιο Τρύφωνα.

Όταν σχολούσε η εκκλησιά, πήγαιναν όλοι στα σπίτια τους, αλλάζαν φορεσιές και αφού έπαιρναν τα απαραίτητα αμπελουργικά εργαλεία, ξεκινούσαν για τα χωράφια τους. Παρέες-παρέες έφταναν στ’αμπέλια και ο καθένας τραβούσε μόνος του για το δικό του. Εριχνε σε τρία διαφορετικά σημεία λίγο αγιασμό, για να φέρει ευεργετικά αποτελέσματα στα κλήματα και στη σοδειά. Δεν έλειπαν βέβαια τα πειράγματα και τα ευτράπελα μεταξύ των αμπελουργών.

Κατόπιν συγκεντρώνονταν όλοι σ ‘ ένα αμπέλι και άναβαν φωτιές. Εδώ θα έψηναν μπριζόλες και λουκάνικα .Θα έτρωγαν αλλά και θα έπιναν. Με τις τσότρες να είναι συνεχώς κολλημένες στα χείλη τους έπιναν και τραγουδούσαν. Στη συνέχεια θα πήγαιναν και στα υπόλοιπα χωράφια, για να ρίξουν αγιασμό και σ’ αυτά.

Σήμερα οι Δικαιώτες συνεχίζουν ένα περίεργο έθιμο της «κοπής της μύτης», φυσικά μέσα από αναπαράσταση του συμβάντος!

Αυτό μας έλειπε να κόβουν τις μύτες! Ήμαρτον!

Η ιστορία πάνω στην οποία στηρίχτηκε αυτό το έθιμο έχει ως εξής:

Tην πρώτη του Φλεβαρη η Παναγιά κίνησε να πάει να σαραντίσει . Στο δρόμο της συνάντησε έναν νέο . Ήταν ένας αμπελουργός που κρατούσε ένα κλαδευτήρι στα χέρια του και κατευθυνόταν προς το αμπέλι του για να κλαδέψει, η Παναγιά του είπε να μην πάει, δεν την άκουσε κι εκεί που κλάδευε έκοψε τη μύτη του κατά λάθος.

Στη λαϊκή μας παράδοση ο Άγιος Τρύφωνας τιμάται κυρίως ως προστάτης της γεωργίας, ειδικότερα της αμπελουργίας και γενικότερα της βλάστησης.

Παρόλα αυτά, ο Μεγαλομάρτυς Άι Τρύφωνας δεν είναι Θρακιώτης. Καταγόταν από τη Λάμψακο της Μυσίας και μαρτύρησε στη Νίκαια της Βιθυνίας το 251 μ.Χ. (με αποκεφάλιση). Τα λείψανα του αγίου μεταφέρθηκαν πρώτα στην Κωνσταντινούπολη και αργότερα στη Ρώμη, στο ναό του Αγίου Πνεύματος.

Η μνήμη του γιορτάζεται την 1η Φεβρουαρίου – οι Δυτικοί τη γιορτάζουν στις 10 Νοεμβρίου. Η λατρεία του αγίου άκμαζε στην Κωνσταντινούπολη τον 6ο μ.Χ αιώνα.

Μάλλον από κει λατρεύτηκε στη Θράκη, αντικαθιστώντας τον Διόνυσο με πολλές δόσεις χριστιανικής παράδοσης.