Το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο καταλήγουν σε συμφωνία σχετικά με τους κανόνες για τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου για μια ενεργειακά ασφαλή και ανεξάρτητη Ευρώπη

Κύρια στοιχεία της συμφωνίας

Μεταβατική φάση για υφιστάμενες συμβάσεις προμήθειας

Οι συννομοθέτες επιβεβαίωσαν ότι οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου μέσω αγωγών και ΥΦΑ θα απαγορευτούν έξι εβδομάδες μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού , διατηρώντας παράλληλα μια μεταβατική περίοδο για τις υφιστάμενες συμβάσεις . Συγκεκριμένα:

• Για βραχυπρόθεσμες συμβάσεις προμήθειας που έχουν συναφθεί πριν από τις 17 Ιουνίου 2025 , η απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου θα ισχύσει από τις 25 Απριλίου 2026 για το ΥΦΑ και από τις 17 Ιουνίου 2026 για το φυσικό αέριο μέσω αγωγών.
• Για μακροπρόθεσμες συμβάσεις εισαγωγών ΥΦΑ , η απαγόρευση θα ισχύσει από την 1η Ιανουαρίου 2027 , σύμφωνα με το 19ο πακέτο κυρώσεων.
• Όσον αφορά τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις για εισαγωγές φυσικού αερίου μέσω αγωγών , η απαγόρευση θα τεθεί σε ισχύ στις 30 Σεπτεμβρίου 2027 , υπό την προϋπόθεση ότι τα κράτη μέλη βρίσκονται σε καλό δρόμο για την εκπλήρωση των στόχων πλήρωσης των αποθεμάτων που προβλέπονται στον κανονισμό για την αποθήκευση φυσικού αερίου, και το αργότερο την 1η Νοεμβρίου 2027.

Οι τροποποιήσεις σε υφιστάμενες συμβάσεις θα επιτρέπονται μόνο για στενά καθορισμένους λειτουργικούς σκοπούς και δεν μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση των όγκων.

Τελωνειακές διαδικασίες και άδειες

Οι συννομοθέτες συμπεριέλαβαν την απαίτηση και οι δύο κατηγορίες εισαγωγών φυσικού αερίου να υπόκεινται σε καθεστώς προηγούμενης άδειας , προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η απαγόρευση θα λειτουργήσει στην πράξη.

• για το ρωσικό φυσικό αέριο και τις εισαγωγές που εμπίπτουν στη μεταβατική περίοδο, οι πληροφορίες που απαιτούνται για την άδεια πρέπει να υποβάλλονται τουλάχιστον ένα μήνα πριν από την έναρξη ισχύος
• για μη ρωσικό φυσικό αέριο, η απόδειξη πρέπει να προσκομιστεί τουλάχιστον πέντε ημέρες πριν από την είσοδο και 7 ημέρες για φυσικό αέριο που εισάγεται μέσω του σημείου διασύνδεσης Strandzha 1.

Προκειμένου να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος, οι συννομοθέτες συμφώνησαν ότι αυτή η διαδικασία προηγούμενης έγκρισης δεν θα ισχύει για εισαγωγές από χώρες που πληρούν ορισμένα κριτήρια, όπως οι μεγάλες χώρες παραγωγής φυσικού αερίου που εξήγαγαν περισσότερα από 5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στην ΕΕ το 2024 και οι οποίες είτε απαγορεύουν είτε περιορίζουν τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου, ή χώρες χωρίς καμία υποδομή για εισαγωγή. Με βάση τη συνεχή παρακολούθηση από τα τελωνεία και τις αρχές έκδοσης αδειών, η Επιτροπή μπορεί να ενημερώσει τον κατάλογο των εξαιρούμενων χωρών και, εάν είναι απαραίτητο, μπορεί να αφαιρέσει χώρες από τον κατάλογο, π.χ. σε περίπτωση τεκμηριωμένης καταστρατήγησης.

Εθνικά σχέδια διαφοροποίησης

Ο κανονισμός υποχρεώνει όλα τα κράτη μέλη να υποβάλουν εθνικά σχέδια διαφοροποίησης που περιγράφουν μέτρα για τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού τους με φυσικό αέριο και πιθανές προκλήσεις, με στόχο τον τερματισμό όλων των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία εντός των προθεσμιών που προβλέπονται στον κανονισμό. Ταυτόχρονα, η συμφωνία ενισχύει την εποπτεία της Επιτροπής, απαιτώντας από τα κράτη μέλη να ενημερώνουν την Επιτροπή εντός ενός μηνός από την έναρξη ισχύος του κανονισμού εάν έχουν συνάψει συμβάσεις προμήθειας φυσικού αερίου με τη Ρωσία ή εθνικές νομικές απαγορεύσεις.

Η ίδια απαίτηση υποβολής εθνικού σχεδίου διαφοροποίησης θα ισχύει για τα κράτη μέλη που εξακολουθούν να εισάγουν ρωσικό πετρέλαιο , με σκοπό τη διακοπή αυτών των εισαγωγών. Ο κανονισμός θα συνοδεύεται από δήλωση της Επιτροπής σχετικά με την πρόθεση υποβολής νομοθετικής πρότασης για τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου στην ΕΕ το αργότερο έως τα τέλη του 2027.

Άλλα στοιχεία

Σε σύγκριση με την πρόταση της Επιτροπής, οι συννομοθέτες εισήγαγαν διατάξεις για αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές κυρώσεις για τη μη συμμόρφωση με τα μέτρα που ορίζονται στον κανονισμό, συμπεριλαμβανομένου ενός μέγιστου ορίου κυρώσεων τόσο για εταιρείες όσο και για ιδιώτες.

Το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο διατήρησαν τη ρήτρα αναστολής , η οποία παρέχει τη δυνατότητα προσωρινής αναστολής της εφαρμογής του κανονισμού σε περίπτωση αιφνίδιων εξελίξεων που απειλούν την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού ενός ή περισσότερων κρατών μελών. Συγκεκριμένα, οι συννομοθέτες συμφώνησαν να αυστηροποιήσουν τις προϋποθέσεις για να ενεργοποιήσει η Επιτροπή την προσωρινή άρση της απαγόρευσης εισαγωγών, βάσει αυστηρής ανάγκης, της κατάστασης έκτακτης ανάγκης όπως κηρύσσεται από κράτος μέλος και μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα και που καλύπτει βραχυπρόθεσμες συμβάσεις προμήθειας.

Προκειμένου να αξιολογήσουν τον αντίκτυπο του κανονισμού, οι συννομοθέτες ζήτησαν επίσης από την Επιτροπή να επανεξετάσει την εφαρμογή του κανονισμού εντός δύο ετών από την έναρξη ισχύος του, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων σχετικά με τις διαδικασίες προηγούμενης έγκρισης.

Επόμενα βήματα

Η προσωρινή συμφωνία θα εγκριθεί τώρα από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο προτού εγκριθεί επίσημα.

Φόντο

Μετά τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν, στη Διακήρυξη των Βερσαλλιών του Μαρτίου 2022, να καταργήσουν σταδιακά την εξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα το συντομότερο δυνατό.

Κατά συνέπεια, οι εισαγωγές φυσικού αερίου και πετρελαίου από τη Ρωσία στην ΕΕ έχουν μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, ενώ οι εισαγωγές πετρελαίου έχουν μειωθεί κάτω από το 3% το 2025 λόγω του ισχύοντος καθεστώτος κυρώσεων, το ρωσικό φυσικό αέριο εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει περίπου το 13% των εισαγωγών της ΕΕ το 2025, αξίας άνω των 15 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως. Αυτό αφήνει την ΕΕ εκτεθειμένη σε σημαντικούς κινδύνους όσον αφορά το εμπόριο και την ενεργειακή της ασφάλεια.