Κατά τη διάρκεια της Αγγλικής κατοχής οι Έλληνες της Κύπρου δεν έπαψαν να εκφράζουν τις ελπίδες τους για την ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό, με υπομνήματα, τηλεγραφήματα και αιτήματα προς τη Βρετανική Αρμοστεία, με αποστολές πρεσβειών στο Λονδίνο και πάνδημα συλλαλητήρια. Το αίτημα για αποτίναξη της Βρετανικής κατοχής επανήλθε δυναμικά στο προσκήνιο το 1950, με δημοψήφισμα, που διοργάνωσε η Εκκλησία της Κύπρου, στις 15 Ιανουαρίου, στο οποίο το 95,7% των ψηφισάντων τάχθηκε υπέρ της Ένωσης με την Ελλάδα.
Την 1η Απριλίου 1955 η μυστική «Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών» (ΕΟΚΑ) κήρυξε τον ένοπλο εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα κατά της Βρετανικής Αποικιοκρατίας, με επιθέσεις σε κυβερνητικά κτήρια, αστυνομικούς σταθμούς, στον κρατικό ραδιοσταθμό και σε βρετανικό στρατόπεδο της Αμμοχώστου.
Λίγοι και αποφασισμένοι νέοι, με πολιτικό αρχηγό τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο Γ΄ και στρατιωτικό ηγέτη τον Γεώργιο Γρίβα-Διγενή, με ελάχιστο οπλισμό και έχοντας ως πρότυπα τους αγωνιστές της ελληνικής επανάστασης, αγωνίστηκαν για την Ένωση και την ελευθερία της Κύπρου.
Οι Βρετανοί κατακτητές απάντησαν με συλλήψεις, ξυλοδαρμούς, ωμότητες, βασανιστήρια και απαγχονισμούς. Όμως, καμία τιμωρία δεν ήταν δυνατόν να ανακόψει την πορεία ενός λαού αποφασισμένου να ανακτήσει την ελευθερία του.
Το πνεύμα της θυσίας για ιδανικά και ελεύθερη πατρίδα εκφράστηκε στο πιο μεστό του νόημα: Μιχαήλ Καραολής, Ανδρέας Δημητρίου, Ιάκωβος Πατάτσος, Ανδρέας Ζάκος, Χαρίλαος Μιχαήλ, Μιχαήλ Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομάτης, Ανδρέας Παναγίδης, Ευαγόρας Παλληκαρίδης, οι εννιά μάρτυρες της αγχόνης, που, θαμμένοι στα φυλακισμένα μνήματα, αποτελούν το σύμβολο του Αγώνα. Εκεί αναπαύονται ο σταυραετός του Μαχαιρά, Γρηγόρης Αυξεντίου, και ο λόγιος του Αγώνα, Κυριάκος Μάτσης, φωτίζοντας τον δρόμο του εθνικού χρέους. Μαζί τους κείτονται ο Μάρκος Δράκος και ο Στυλιανός Λένας. Πολλοί οι ήρωες, όπως οι μάρτυρες του Αχυρώνα του Λιοπετρίου, Ανδρέας Κάρυος, Φώτης Πίττας, Ηλίας Παπακυριακού, Χρίστος Σαμάρας, και πολλά ακόμα παλληκάρια της Κύπρου, οι οποίοι έγιναν πρότυπα αυτοθυσίας και ηρωισμού και εισήλθαν επάξια στο πάνθεο των ηρώων του γένους μας.
Το Έθνος ολόκληρο συγκλονίστηκε από τη βαρβαρότητα της αγχόνης και των βασανιστηρίων. Σε όλη τη διάρκεια του Αγώνα, δεκάδες ήταν οι ογκώδεις συγκεντρώσεις, τα συλλαλητήρια, οι διαδηλώσεις και οι πορείες διαμαρτυρίας προς την Πρεσβεία της Μεγάλης Βρετανίας και τις Βρετανικές Προξενικές Αρχές σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας, αλλά και στο εξωτερικό.
Ο Απελευθερωτικός Αγώνας του 1955-59 ήταν, προπάντων, αγώνας ιδεών και ιδανικών, με μεγάλο πνευματικό και ηθικό περιεχόμενο. Το μεγαλύτερο εφόδιο των ανθρώπων που τον διεξήγαγαν ήταν το ψυχικό σθένος και η πίστη στο δίκαιο της Ιστορίας
1.4.2025
