To ΕΜΣΤ παρουσιάζει τις 2 νέες του εκθέσεις: «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΜΗΝΑΣ ΣΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ: 50 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ» & «ΘΑΛΑΣΣΟΚΑΜΠΟΣ» | Εγκαίνια: Σάββατο 8 Νοεμβρίου

Μέρος της αποστολής του ΕΜΣΤ είναι να  καλλιεργεί δημιουργικές πρακτικές μνήμης ενάντια στην κυρίαρχη κουλτούρα αμνησίας σε σχέση με το παρελθόν, να επανεξετάζει και να ανακαλεί γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας και της ιστορίας της τέχνης τα οποία επέδρασαν στη διαμόρφωση του παρόντος, στη χώρα μας. Η ιστορικής σημασίας διοργάνωση Greek Month in London (Ελληνικός μήνας στο Λονδίνο), που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 1975, ανήκει σε αυτήν την κατηγορία. Πενήντα χρόνια μετά, το ΕΜΣΤ παρουσιάζει μια επετειακή έκθεση που εστιάζει στο εικαστικό τμήμα του Ελληνικού μήνα το οποίο περιελάμβανε δύο εκθέσεις, την Four Painters of 20th Century Greece (Τέσσερις ζωγράφοι της Ελλάδος του 20ού αιώνα) και την Eight Artists, Eight Attitudes, Eight Greeks (Οκτώ καλλιτέχνες, οκτώ αντιλήψεις, οκτώ Έλληνες) Την οργάνωση των δύο καλλιτεχνικών εκθέσεων στο πλαίσιο του Μήνα είχε ο αναγνωρισμένος διεθνώς Έλληνας επιμελητής Χρήστος Ιωακειμίδης (1932–2017) και ο Norman Rosenthal, γνωστός Βρετανός ιστορικός της τέχνης και το 1975 υπεύθυνος εκθέσεων στο Ινστιτούτο Σύγχρονων Τεχνών (Institute of Contemporary Arts/ICA). Οι δύο  αυτές εκθέσεις οι οποίες οργανώθηκαν στο πλαίσιο του Ελληνικού μήνα στη Βρετανική πρωτεύουσα σηματοδότησαν την έναρξη των συζητήσεων για τη σύγχρονη τέχνη και την πρωτοπορία στην Ελλάδα αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας.
Πιο συγκεκριμένα, ο Μήνας διήρκεσε από τις 4 Νοεμβρίου έως τις 4 Δεκεμβρίου 1975 ακολουθώντας το πρότυπο του Γαλλικού και του Γερμανικού μήνα που είχαν προηγηθεί. Ήταν μια πρωτοβουλία του Γραφείου Τύπου της Ελληνικής Πρεσβείας στο Λονδίνο, η οποία υποστηρίχθηκε από το National Trust for Greece με στόχο «την παρουσίαση, στο αγγλικό κοινό, μιας εικόνας του πολιτιστικού δυναμικού της Ελλάδας σήμερα, με μια αναφορά και στις πηγές εκείνες του παρελθόντος που εξακολουθούν και επηρεάζουν, με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, την πνευματική δημιουργία γενικότερα στον ελληνικό χώρο». Η εκδήλωση περιλάμβανε παραδείγματα από διάφορες εκφάνσεις της πνευματικής και καλλιτεχνικής δραστηριότητας στη σύγχρονη Ελλάδα: εικαστικές εκθέσεις, Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου με προβολές ταινιών του Νίκου Κούνδουρου, του Μιχάλη Κακογιάννη, του Θόδωρου Αγγελόπουλου, κ.ά., βραδιές χορού, μουσικής και ποίησης, εκθέσεις αφιερωμένες στον Γιώργο Σεφέρη, στα  αντιστασιακά έντυπα της επταετίας, στους σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς στον Εθνικό Σύνδεσμο Βιβλίου, στα Βιβλία στη Μοντέρνα Ελλάδα, κ.ο.κ. κ.ο.κ.

Αναφορικά με τις εικαστικές τέχνες, το πρόγραμμα του Ελληνικού μήνα περιλάμβανε δύο παράλληλες εκθέσεις, σε επιμέλεια των Ιωακειμίδη και Rosenthal, για την ελληνική τέχνη  του 20ού αιώνα. H πρώτη με τίτλο Four Painters of 20th Century Greece (Τέσσερις ζωγράφοι της Ελλάδος του 20ού αιώνα), πραγματοποιήθηκε στην γκαλερί Wildenstein και παρουσίαζε έργα τεσσάρων από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του «ελληνοκεντρικού μοντερνισμού»: του Θεόφιλου (1870-1934), του Φώτη Κόντογλου (1895-1965), του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα (1906-1994) και του Γιάννη Τσαρούχη (1910-1989). Η δεύτερη, στην οποία εστιάζει το ΕΜΣΤ, με τίτλο Eight Artists, Eight Attitudes, Eight Greeks (Οκτώ καλλιτέχνες, οκτώ αντιλήψεις, οκτώ Έλληνες) πραγματοποιήθηκε στο Ινστιτούτο Σύγχρονων Τεχνών (ICA) και παρουσίαζε έργα οκτώ σύγχρονων καλλιτεχνών που οι περισσότεροι ανήκαν στους Έλληνες της Διασποράς. Όπως τόνιζαν οι δύο επιμελητές στο προλογικό τους σημείωμα στον κατάλογο της έκθεσης, ήταν η πρώτη φορά που συσχετίσθηκαν αυτές οι δύο ομάδες διακεκριμένων (εντός και εκτός Ελλάδος) καλλιτεχνών. Το επιμελητικό πλαίσιο, όπως περιγράφεται στα κείμενα των συνοδευτικών καταλόγων, ήταν η σχέση των Ελλήνων καλλιτεχνών με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό της εποχής τους αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας. Άλλα ζητήματα που έθεταν οι επιμελητές ήταν η ιδιαίτερη πολιτιστική φυσιογνωμία της Ελλάδας, η αντιπαράθεση της με τον «έξω κόσμο», η αγάπη και η συναίσθηση της ελληνικής πραγματικότητας, το ελληνικό παράδοξο του ένδοξου παρελθόντος και της σύγχρονης περιφερειακής θέσης της χώρας, η αντιπαραβολή δύο διαφορετικών γενεών με αντίστοιχα, ωστόσο, προβλήματα, καθώς και η συνείδηση της εθνικής ταυτότητας.
Με αφορμή την επέτειο των 50 χρόνων από τη σημαντική αυτή εκδήλωση, μία «δοκιμιακή» έκθεση έργων και ντοκουμέντων, η οποία αντλεί από συζητήσεις της επιμελήτριας με τον Χρήστο Ιωακειμίδη πριν τον θάνατό του και πρωτότυπο αρχειακό υλικό το οποίο για πρώτη φορά παρουσιάζεται στο ευρύ κοινό, επιχειρεί να αναδείξει τόσο τη σημασία της επιμελητικής ματιάς των Ιωακειμίδη και Rosenthal για τη σύσταση μιας κατηγορίας «ελληνικής πρωτοποριακής τέχνης» όσο και τον ρόλο των δύο εκθέσεων στην πολιτική συζήτηση περί στρατευμένης δημιουργίας αμέσως μετά την πτώση της Χούντας. Η έκθεση περιλαμβάνει και χαρακτηριστικά έργα των καλλιτεχνών που συμμετείχαν στην έκθεση στο ICA, έργα των Στήβεν Αντωνάκου (1926-2013), Βλάση Κανιάρη (1928-2011), Χρύσας (1933-2013), Γιάννη Κουνέλλη (1936-2017), Παύλου (1930-2019), Λουκά Σαμαρά (1936-2024),Τάκη (1925-2019) και Κώστα Τσόκλη (γ. 1930) ‒από τις συλλογές του  ΕΜΣΤ και από άλλες ελληνικές συλλογές‒ τα οποία κινούνται στο ίδιο ύφος με εκείνα τα έργα που παρουσιάστηκαν στο Λονδίνο το 1975.  Η έκθεση πλαισιώνεται από πρωτότυπα κείμενα και εικονογραφημένο χρονολόγιο.

Η έκθεση Θαλασσόκαμπος, σε επιμέλεια της Δανάης Γιαννόγλου και της Κυβέλης Μαυροκορδοπούλου, είναι το αποτέλεσμα της δεύτερης ανοιχτής πρόσκλησης του ΕΜΣΤ για την επιμέλεια ομαδικής έκθεσης. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία, που καθιερώθηκε το 2023, αποτελεί βασικό εργαλείο του Μουσείου για την υποστήριξη της επιμελητικής έρευνας και τη δημιουργία νέων ευκαιριών για επαγγελματίες του χώρου της σύγχρονης τέχνης. Μέσα από μια διαφανή διαδικασία επιλογής, η ανοιχτή πρόσκληση ενισχύει τον πολυφωνικό χαρακτήρα του εκθεσιακού προγράμματος του ΕΜΣΤ, προσελκύοντας προτάσεις που συνομιλούν με τη Συλλογή και το Αρχείο του Μουσείου. Η έκθεση Θαλασσόκαμπος, η οποία εγκαινιάζεται το Σάββατο 8 Νοεμβρίου και φιλοξενείται στο Project Room 2, εντάσσεται στο φθινοπωρινό πρόγραμμα περιοδικών εκθέσεων του ΕΜΣΤ για το 2025.
Η έκθεση Θαλασσόκαμπος (Sea Garden) δανείζεται τον τίτλο της από την ομώνυμη συλλογή της Αμερικανίδας ποιήτριας H.D. (1886-1961). Συγκεντρώνει έργα που ενσωματώνουν και συνάμα απεικονίζουν φυσικά τοπία και τις απροσδιόριστες ανθρώπινες παρεμβάσεις που αυτά προδίδουν. Τοπία ιδωμένα μέσα από υδάτινους ιριδισμούς που μοιάζουν με ανθρώπινο σώμα. Τοπία διαποτισμένα από τις τοξικές υποσχέσεις της εκβιομηχάνισης. Τοπία που προστατεύουν σώματα κρύβοντας τα. Τοπία στραγγισμένα κάτω από καυτούς ήλιους. Τοπία ερωτήσεις και αποκρίσεις.
Με αφετηρία την πρακτική της Αθηνάς Τάχα και πιο συγκεκριμένα τα έργα της που ανήκουν στη συλλογή του ΕΜΣΤ, η έκθεση ανοίγει έναν διάλογο γύρω από το τοπίο ως κατηγορία υπό πίεση, ο οποίος, παρότι δεν αφορά αποκλειστικά την ελληνική επικράτεια, επανέρχεται διαρκώς στην πολυπλοκότητα του ελληνικού και μεσογειακού γεωπολιτικού πλαισίου. Ο Θαλασσόκαμπος ακολουθεί ως πυξίδα την αντίληψη της Τάχα για το τοπίο και τον φυσικό χώρο ως εν δυνάμει γλυπτά αλλά και την ενασχόληση της καλλιτέχνιδας με τη φύση και το ανθρώπινο και μη ανθρώπινο σώμα. Μέσα από φυσικά υλικά, όπως χαλίκια, πεταλίδες και βότσαλα, η Τάχα δημιουργεί έργα ριζικά ανοιχτά στην χρήση τους και την ερμηνεία τους: άλλοτε είναι γλυπτά, σκηνογραφικά αντικείμενα, χώροι ή ρούχα.

Στην έκθεση, η πρακτική της Τάχα αντανακλάται στα τοπία των υπόλοιπων καλλιτέχνιδων. Έρχεται σε διάλογο με την οικολογική ευαισθησία της Γερμανίδας καλλιτέχνιδας Margaret Raspé (1933-2023) και ειδικά με τη σειρά έργων που ανέπτυξε στην καλοκαιρινή της κατοικία στην Κάρπαθο τις δεκαετίες του 1970 και 1980. Ο κήπος Σπαρόζα που καλλιεργείται στην Παιανία από τη δεκαετία του 1960 υπό τη φροντίδα γυναικών εθελοντριών γίνεται η κυριολεκτική και μεταφορική ύλη της εικαστικού και κινηματογραφίστριας Catriona Gallagher. Η Ντόρα Οικονόμου ‘συλλέγει’ διακριτικά χαρακτηριστικά τοπίων και φυσικών οργανισμών από διάφορες γωνίες του πλανήτη για να δημιουργήσει δικές της γλυπτικές μεταλλάξεις χωρίς σαφή όρια μεταξύ ξενιστών και παρασίτων. Η Claude Cahun (1894-1954) ενδύεται την ίδια τη φύση ώστε να αντισταθεί σε κάθε στεγανό σχετικά με το φύλο και την ταυτότητα και να απαιτήσει το δικαίωμα στη ρευστότητα. Τέλος, η Ana Mendieta (1948-1985), το έργο της οποίας επίσης ανήκει στη συλλογή του ΕΜΣΤ, αποτυπώνει στο τοπίο ίχνη του σώματός της μόνο για να τα σβήσει αμέσως χρησιμοποιώντας τα τέσσερα στοιχεία της φύσης.
Ο Θαλασσόκαμπος εξερευνά την αντιφατική αλλά και δομική συνύπαρξη και εναλλαγή μεταξύ συνθηκών ξηρότητας και υδατότητας: υπέρμετροι όγκοι νερού απειλούν με πλημμύρες, ενώ η έλλειψη του υδάτινου στοιχείου προμηνύει αμείλικτη ζέστη. Η έκθεση συνδυάζει υπάρχοντα και νέα έργα που αναδεικνύουν το παρωδικό εκείνο σημείο όπου η γη συναντά τη θάλασσα. Η ιδέα και η εικόνα ενός θαλασσινού κάμπου μας καλεί να φανταστούμε την παρυφή ως σκηνικό, σύμβολο και σύστημα και να αναλογιστούμε το όριο και το σύνορο – του περιβάλλοντος, της εργασίας, του φύλου και των μεταναστευτικών κινήσεων.
Η έκθεση συνοδεύεται από το δημόσιο πρόγραμμα I even lost my shadow στο οποίο συμμετέχουν οι Στέφανος Λεβίδης, Δανάη Ηώ, Margaret Raspé, Catriona Gallagher και  Fredj Moussa.