Look_at

BOB DYLAN – SLOW TRAIN COMING / A Complete Unknown

«You’ve got to SERVE SOMEBODY! »

Γράφει ο Σταμάτης Γαλάνης

Πρόσφατα είδα το νέο biopic του Bob Dylan, με τίτλο «A Complete Unknown». Ήταν συγκλονιστικό. Κατρακύλησε μέσα στο στομάχι μου σαν πέτρα, και για περίπου μία εβδομάδα το σκεφτόμουν διαρκώς. Όχι επειδή εντυπωσιάζομαι εύκολα σαν άνθρωπος. Πλέον, οι εκπλήξεις στην ηλικία μου είναι λιγοστές, και τα περισσότερα «απρόβλεπτα» μετατρέπονται τελικά σε προβλεπόμενα, αν το σκεφτείς με ψυχραιμία. Ωστόσο, οι ερμηνείες των Timothy Chalamet, Edward Norton, Monica Barbaro και Elle Fanning ήταν πραγματικά αξιολάτρευτες. Δεν ήταν όμως αυτό. Είναι η ιστορία που συναρπάζει, και φυσικά, συνεπήρε και εμένα. Το ξεδίπλωμά της είναι αρκετά πιστό στα πραγματικά γεγονότα. Είναι, ταυτόχρονα, η πορεία ενός ανθρώπου, ο «προσανατολισμός», που συχνά αναφέρει και ο φίλος μου, Δημήτρης Βερύκιος. Κάποια στιγμή στη ζωή σου, καταλαβαίνεις ποιο είναι το γραφτό για εσένα. Τι είναι αυτό που είσαι, και τελικά, σε αυτό που μόνιμα θα επιστρέφεις. Στην περίπτωση του μεγαλύτερου μουσικού ποιητή στον κόσμο, αυτό συνέβη νωρίς. Και έκτοτε είναι εκεί, για να μας θυμίζει πάντα ότι «Οι καιροί αλλάζουν» και ότι «Αυτός που σήμερα ηττάται, αύριο πρόκειται να είναι ο νικητής».

Βρισκόμαστε στα μέσα Μαρτίου. Οι τελευταίες βροχές της εποχής καθαρίζουν τα κράσπεδα, τις αυλές και τους δρόμους από την κίτρινη γύρη των φυτών, και ο ουρανός αρχίζει να φορά το γαλανόλευκο ένδυμά του. Ο Απρίλης έρχεται σιμά, εναγκαλίζει μια σπουδαία κινητή εορτή στα σπλάχνα του. Τη μεγαλύτερη γιορτή της Ορθοδοξίας, τη μεγαλύτερη, ίσως, γιορτή της ανθρωπότητας. Τη γιορτή του Πάσχα. Ένας μήνας περισυλλογής, προετοιμασίας, νηστείας, πνευματικής εγρήγορσης και φυσικά λαμπρού εορτασμού! Καταδικασμένος σε αυτές τις σκέψεις, θυμήθηκα ότι κάποτε, χρόνια πριν, είχα γράψει ένα σχετικό άρθρο για τον Dylan. Και μάλιστα, ήταν αρκετά συνυφασμένο τόσο με την εποχή όσο και με όσα παρaνοικά παράδοξα βιώνουμε σήμερα. Το άρθρο αφορούσε έναν από τους «αιρετικούς» δίσκους του, το κλασικό πλέον «SLOW TRAIN COMING».

Bob Dylan

Η επιλογή του δεν έγινε φυσικά επειδή ο Dylan αποφάσισε σε μια περίοδο της ζωής του να γίνει ή να δηλώσει Born again Christian. Αυτό άλλωστε ήταν και είναι δικαίωμά του, όπως δικαίωμα του καθενός είναι να διαλέγει την πίστη του. Ούτως ή άλλως, είναι Εβραίος στην καταγωγή, στο πολύ μακρινό παρελθόν δήλωνε άθεος, κάποια μεταγενέστερη περίοδο ‘αγνωστικιστής’, κάποια άλλη περίοδο ασπάστηκε τον Χριστιανισμό στην ευρύτερη έννοιά του. Όπως είναι και φυσικό, ένας καλλιτέχνης του βεληνεκούς του θα άφηνε πάντα ένα πέπλο μυστηρίου γύρω από τις προσωπικές επιλογές του, και αυτό για όσους χρόνια τον φιλοξενούμε στις ζωές μας, δεν είναι «φρέσκα νέα». Όταν όλος ο κόσμος τον «βάφτιζε» folk επαναστάτη, εκείνος δήλωνε «απλός τραγουδοποιός». Όταν όλος ο γραπτός τύπος τον αποκαλούσε καταξιωμένο μουσικό, εκείνος δήλωνε «ποιητής»! Όταν η Joan Baez τον καλούσε να επιστρέψει στον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη φτώχεια, την ανισότητα κ.λπ., εκείνος αποφάσισε να αφοσιωθεί στην οικογένεια και την τέχνη του.

Το «SLOW TRAIN COMING» παρέμεινε στην ιστορία ως το πρώτο από τα τρία μουσικά έργα/άλμπουμ της πνευματικής αλλαγής του Dylan. Ακολούθησαν τα «SAVED» και «SHOT OF LOVE», όλα με το ίδιο μουσικό, στιχουργικό και πνευματικό προσδιορισμό. Η αλλαγή ενός ατόμου προς την αλλαγή και την αναζήτηση μιας καινούργιας ζωής ταυτισμένης με τη Χριστιανική ηθική, βασισμένης στις διδαχές των Ευαγγελίων και το παράδειγμα του Χριστού στη Γη.Το 1979 βρήκε τον Bob Dylan σε μια ηθική και ψυχική τελμάτωση. Ο γάμος του είχε μόλις διαλυθεί, τα παιδιά του βρίσκονταν μεταξύ ενός πολέμου δικαστηρίων και κατηγοριών, το πρόβλημα με ουσίες είχε χειροτερέψει δραματικά, οι πωλήσεις των δίσκων του είχαν πέσει δυσανάλογα με το μέγεθος του, και οι συναυλίες του είχαν πολλαπλάσιες κριτικές. Ότι και να δοκίμαζε, νέο η παλιό, ολοένα και περισσότερο, τον βύθαινε στην σκοτεινή απελπισία του. Κάποια στιγμή, σε μια από τις συναυλίες του, έφτασε στο χείλος της κατάρρευσης. Εκεί ήταν, όπου και κάποιος θαυμαστής του από την αρένα μπροστά, του πέταξε έναν μικρό ασημένιο Σταυρό στο πάλκο. Όπως ο ίδιος δήλωσε αργότερα, «δεν σηκώνω συχνά τα αντικείμενα τα οποία οι θαυμαστές μου πετάνε, ωστόσο, εκείνη την φορά κάτι με ώθησε να το σηκώσω, και αφού το είδα, το έβαλα στην τσέπη μου χωρίς δεύτερη σκέψη». Αυτή ήταν και η αρχή για ότι ακολούθησε για μια αρκετά μεγάλη περίοδο στην ζωή του μεγάλου συνθέτη. Άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα καθολικής κατήχησης, να εξετάζει την Βίβλο και τις γραφές με ενδιαφέρον, να παρευρίσκεται σε συνεδρίες και φυσικά να πηγαίνει στην εκκλησία. Για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, το πάθος του για ότι ανακάλυψε τον μετέτρεψε σε ένα μικρό ιεροκύρηκα ανάμεσα σε όλους τους κύκλους, τους οποίους και κοινωνικοποιούνταν. Κάποιες φορές, με ενοχλητικά αποτελέσματα για τους άλλους, θαυμαστές ή έταιρους καλλιτέχνες, γνωστούς ή φίλους.

Το Slow train coming είναι για αρχή ένας ιδιαίτερα συναρπαστικός δίσκος διότι ακολουθεί την συνέπεια του Dylan στο είδος του, μια μίξη δηλαδη των αμερικανικών ελαφριών blues με την αυτούσια folk παράδοση, συνδιάζοντας μερικές electric funk πινελιές. Ο κυριάρχος ήχος είναι φυσικά ηλεκτρικός, σε μια ευαίσθητη μελωδική παραμόρφωση. Τα υπόλοιπα στοιχεία της soft Rock ακολουθούν. Τύμπανα σε απόλυτο κούρδισμα με το mood στοιχείο της εποχής, πλήκτρα που υποβοηθούν τις συνθέσεις, μπάσο που διασκεδάζει το μυαλό, και τέλος δεύτερες φωνές, οι οποίες βοηθούν τον ερμηνευτή να ξεπεράσει το εμπόδιο της όχι και τόσο χαρισματικής φωνής του. Εδώ όμως είναι που αρχίζουν τα καλά. Το Gospel (ευαγγελικό) στοιχείο επαναστατεί, και αρχίζει έντεχνα να πρωταγωνιστεί. Άλλωστε αυτό καθαυτό, είναι αναπόσπαστο κομμάτι πολλών διαφορετικών εκκλησιών της Αμερικής, επομένως και ιδιαίτερα παραδοσιακό και αγαπητό στους αμερικάνους ακροατές του. Οι δευτερες φωνές που το συνοδεύουν είναι ακόμα πιο έντονες, ακολουθούν πιστά την φρασεολογία του ερμηνευτή, συνχωνεύονται με τις ματζόρε νότες των συνθέσεων και το τελικό αποτέλεσμα είναι μια διαρκής ανεβαστική (up-tempo) υμνολογία προς το ανώτερο στοιχείο. Τα πλήκτρα τύπου Hammond και Organ, είναι μία ακόμη σημαντική προσθήκη που πλαισιώνει το ευαγγελικό αυτό είδος. Δεσμεύονται περίτρανα μεταξύ της μουσικής συνέπειας των στίχων, ενώ κατά τόπους απογειώνονται κατά την διάρκεια της κάθε solo στιγμής μέσα στην σύνθεση. Όλα τα τραγούδια του δίσκου, είναι είτε μοναδικές απεικονήσεις της Βίβλου (το μοναδικό «Man gave names to all the Animals»), είτε δικιές του ισχυρές Χριστιανικές πεποιθήσεις («Slow train»), και με τρόπο ποιητικό και μελοδραματικά λυρικό, εφάμιλλο της μοναδικής στιχουργικής του ιδιοφυίας, ο Dylan αποδίδει δυνατά το βάθος όπου η νέα του πίστη φτάνει. Και δεν σταματά εκεί! Όπως μας είναι και αρκετά γνωστό, επιλέγει το μονοπάτι της σύγκρουσης ενάντια στους δυνάστες αυτού του κόσμου, και το κακό που εκείνοι προσπαθούν να επιφέρουν στους ανθρώπους.

“God don’t make promises that He don’t keep – You got some big dreams baby, but in order to dream, you gotta still be asleep – Counterfeit philosophies have polluted all of your thoughts – Karl Marx has got you by the throat, Henry Kissinger’s got you tied up knots”! (When you gonna WAKE UP?)

Πολλοί αναφέρουν ότι ο Dylan είχε να τραγουδήσει χρόνια με τον τρόπο που το έκανε στο slow train coming. Κάποιοι από αυτούς είναι ο παραγωγός του δίσκου, οι βασικοί ηχολήπτες, οι δυο θυληκές υπάρξεις που πλαισίωσαν τα δεύτερα φωνητικά του δίσκου, και φυσικά πολλοί οπαδοί του. Είναι αλήθεια! Η φωνή του ακούγεται πιο φρέσκια και νεανική, μελωδικότερη και καθαρή, λιγότερο τραχιά σε αντίθεση με την φωνή που είχε όταν πρωτοβγήκε στην δισκογραφία, και στα αλήθεια υπάρχουν ορισμένες στιγμές μέσα στον δίσκο όπου και κανείς νομίζει ότι τραγουδά λες και φοβόταν ότι δεν θα ξαναείχε την ευκαιρία. Ακούστε τα «When He returns» και «Gotta serve Somebody» για παράδειγμα! Η τελευταία γεύση που μου αφήνει ο δίσκος, ακούγοντας τον μέχρι το τέλος είναι ότι ο Dylan έκανε μια τεράστια δήλωση για εκείνη την εποχή. Πίστεψε, ερεύνησε και μετουσίωσε αυτό που βρήκε στην καρδιά του. Και φυσικά, δεν το κράτησε για τον εαυτό του. Το μοιράστηκε με όλη την δύναμη της ψυχής του, με τον υπόλοιπο κόσμο. Δεν φοβήθηκε αν θα ενοχλούσε (αυτό ούτως η άλλως έγινε). Αντιθέτως, κάλεσε τους ακροατές του να πάρουν την ίδια διαδρομή, να διαλέξουν! «Να υπηρετήσουν κάποιον – να διαλέξουν μεταξύ του κακού και του ενάρετου» και όλο αυτό ήταν ένα τραίνο, που όντως έρχεται αργά. Αυτό θεωρώ ότι είναι το τελικό μήνυμα, και αυτό τουλάχιστον εγώ επιλέγω να κρατάω. Το Ορθόδοξο Πάσχα, όπως δήλωσα και στην εισαγωγή, είναι αρκετά κοντά. Είναι στιγμή ο καθένας, αυτές τις παράδοξες στιγμές που διανύουμε, να διαλέξει την πλευρά που επιθυμεί να βρίσκεται.

Ορισμένα ενδιαφέροντα γεγονότα:

Ο Bob Dylan κέρδισε το πρώτο του Grammy στην κατηγορία Best Vocal Performance για το τραγούδι «Gotta Serve Somebody». Επίσης, το άλμπουμ έφτασε στη 2η θέση στα Βρετανικά charts και την 3η θέση στα αμερικάνικα, όπου και έγινε πλατινένιο.
Όπως ήταν φυσικό, πολλοί ως τότε οπαδοί του απογοητεύτηκαν από το περιεχόμενο του δίσκου. Δεν μπορούσαν να δεχτούν ότι ένας «επαναστάτης» απέκτησε «αδυναμίες» και στράφηκε προς το Θείο. Ωστόσο, ένα ακόμα μεγαλύτερο ευαγγελικό κοινό (από την Gospel) άρχισε να τον ακολουθεί φανατικά!
Όλες τις κιθάρες του δίσκου ανέλαβε ο Mark Knopfler από τους Dire Straits, μια μπάντα που ήταν ιδιαίτερα ανερχόμενη εκείνη την εποχή, και ο ίδιος ήταν ένας από τους πιο χαρισματικούς κιθαρίστες του κόσμου. Ωστόσο, ο Knopfler στην αρχή δεν ήξερε το περιεχόμενο των τραγουδιών που ο Dylan είχε στο μυαλό του για τον δίσκο. Είχε πει και το αξιομνημόνευτο «Oh my, all these songs are about God!» Όταν το ανακάλυψε κατά την διάρκεια των sessions, ένιωσε κάποιες αμφιβολίες, ωστόσο ο επαγγελματισμός και η δέσμευση του Dylan για το τελικό αποτέλεσμα τον καθυσήχασε.
Το φιλμ «A Complete Unknown» έλαβε οκτώ υποψηφιότητες στα Βραβεία Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου 2024, τρεις υποψηφιότητες στις Χρυσές Σφαίρες και έξι στα Βραβεία Βρετανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο των 10 καλύτερων ταινιών του 2024 από το Εθνικό Συμβούλιο Κριτικών Κινηματογράφου και το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου.