«Σε νοιάζομαι!» λέμε τον συνάνθρωπό μας. «Σε καταλαβαίνω!» λέμε στο παιδί μας, στον φίλο μας. «Σε ακούω!» επιβεβαιώνουμε τον συνομιλητή μας.
Όμως, αλήθεια, πόσο πραγματικά νοιαζόμαστε, σε ποιον βαθμό καταλαβαίνουμε και πόσο προσεκτικά ακούμε; Δηλώνουμε πως συναισθανόμαστε. Χρησιμοποιούμε την «ενσυναίσθηση» σαν καραμέλα στον καθημερινό μας λόγο, δίχως να έχουμε επίγνωση πως η υπέρτατη αυτή αξία δεν αποτελεί μόδα αλλά την ίδια την ουσία της ύπαρξής μας. Αδυνατούμε να αντιληφθούμε το μεγαλείο αυτής της εσωτερικής κατάστασης που εξυψώνει την ψυχή μας και μας καταξιώνει ως «Ανθρώπους». Στις μέρες μας, η λέξη «ενσυναίσθηση» ακούγεται ολοένα και πιο συχνά. Σε ομιλίες, σε άρθρα, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στις προσωπικές μας συζητήσεις. Εκφέρεται με ευκολία, σχεδόν αυτόματα, σαν να αποτελεί αυτονόητο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Όμως, όταν φτάνει η στιγμή της πράξης, της πραγματικής σύνδεσης με τον άλλον, εκεί συχνά αποκαλύπτεται το κενό.
Σε έναν κόσμο που κινείται με ταχύτατους ρυθμούς και όπου οι ανθρώπινες σχέσεις δοκιμάζονται επανειλημμένα, η ενσυναίσθηση αναδεικνύεται ως μία από τις πιο πολύτιμες αρετές. Είναι η βαθιά ικανότητα να κατανοούμε και να νιώθουμε τα συναισθήματα των άλλων, δημιουργώντας έτσι γέφυρες επικοινωνίας και ουσιαστικής σύνδεσης. Δεν πρόκειται απλώς για την αναγνώριση του τι νοιώθει ο άλλος, αλλά για μια γνήσια προσπάθεια να δούμε τον κόσμο μέσα από τα δικά του μάτια, χωρίς, όμως, να χάνουμε τη δική μας ταυτότητα. Σε μια εποχή που η αποξένωση και η μοναξιά γίνονται ολοένα και πιο έντονες, η ενσυναίσθηση λειτουργεί ως καταλύτης για βαθύτερες, πιο αυθεντικές σχέσεις και μια πιο ανθρώπινη κοινωνία.
Ενσυναίσθηση δεν είναι απλώς να ακούμε τα προβλήματα του άλλου με υπομονή. Δεν είναι να εκφέρουμε λόγια κατανόησης από συνήθεια ή κοινωνική ευγένεια. Είναι η βαθιά, ειλικρινής επιθυμία να αισθανθούμε αυτό που αισθάνεται ο άλλος, να βουτήξουμε, έστω και για λίγο, στον κόσμο του, χωρίς κριτική, χωρίς εγωισμό. Είναι η σιωπηλή δύναμη που μας ενώνει ουσιαστικά με τον συνάνθρωπο.
Αρκεί, όμως, μια ματιά γύρω μας για να συνειδητοποιήσουμε, δυστυχώς, πως η ενσυναίσθηση, που με τόση ευκολία επικαλούμαστε, συχνά μένει στο περιθώριο. Επιφανειακές επικοινωνίες, βιαστικές κρίσεις και μια γενικευμένη αποστασιοποίηση μας απομακρύνουν από το αληθινό νόημα αυτής αλλά και της ίδιας μας της οντότητας. Λέμε ότι «καταλαβαίνουμε», όμως στην πράξη σπάνια ακούμε πραγματικά. Σπάνια προσφέρουμε χώρο στον άλλον να υπάρξει όπως είναι.
Κι όμως, υπάρχει ελπίδα. Η ενσυναίσθηση δεν είναι μία υπερβατική έννοια. Είναι μια πράξη ζωής, μια δεξιότητα που μπορούμε να καλλιεργήσουμε. Με μικρά καθημερινά βήματα: Ακούγοντας χωρίς να διακόπτουμε, κοιτώντας στα μάτια με προσοχή, αποδεχόμενοι τη διαφορετικότητα, προσπαθώντας να κατανοήσουμε προτού κρίνουμε ή καλύτερα χωρίς διόλου να κρίνουμε!
Μέσα σε αυτή την ανάγκη για ουσιαστική σύνδεση, έρχεται να αντηχήσει διαχρονικά ο λόγος του τραγικού μας ποιητή Σοφοκλή που μέσα από την «Αντιγόνη» του, με λιτές αλλά βαθιά ανθρώπινες λέξεις, μας θυμίζει: «Γεννήθηκα για να αγαπώ, όχι για να μισώ!». Μια αλήθεια που, παρά τους αιώνες που έχουν περάσει, παραμένει επίκαιρη όσο ποτέ. Μια υπενθύμιση ότι ανήκουμε όλοι στο ίδιο εύθραυστο όνειρο, ότι η αγάπη, η κατανόηση και η ενσυναίσθηση είναι γραμμένες στον πυρήνα της ανθρώπινης φύσης μας και αποτελούν το αόρατο νήμα που συνδέει τις καρδιές των ανθρώπων σε έναν κοινό χτύπο. Αρκεί να τις θυμηθούμε! Αρκεί να θελήσουμε!
Η ενσυναίσθηση μοιάζει με εκείνο το απαλό φως που δεν επιβάλλεται, αλλά σιωπηλά φωτίζει. Σε έναν κόσμο που πληγώνει και πληγώνεται, τα λόγια των ποιητών αντηχούν σαν φωνές μυστικές που μας καλούν να μείνουμε άνθρωποι. Ο Καβάφης με τη γαλήνια σοφία του μας παροτρύνει: «Όσο μπορείς, κρατήσου μακριά απ’ την κακία!» ενώ ο Ελύτης μας ψιθυρίζει για μια νοσταλγία ενός καλύτερου κόσμου που γίνεται το νήμα που μας ενώνει: «Μια νοσταλγία αγκαλιάζει όλη τη γη.». Κι αν, όπως γράφει ο Λειβαδίτης, δεν μπορούμε πάντα να φτιάξουμε τη ζωή όπως τη θέλουμε, ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον να μην την εξευτελίσουμε, αρνούμενοι την καρδιά μας και την ευγένεια που την ορίζει.
Όσο, λοιπόν και αν μοιάζει άγνωστη σήμερα, η ενσυναίσθηση, είναι μια δύναμη που μπορεί να μας οδηγήσει σε έναν κόσμο πιο ανθρώπινο, πιο δίκαιο, πιο ζεστό. Και όσο περισσότερο την ασκούμε, τόσο περισσότερο θα φωτίζει όχι μόνο τις σχέσεις μας, αλλά και τον ίδιο μας τον εαυτό.
Ας προσέξουμε, ωστόσο και ας μην αποθαρρυνθούμε καθώς η ενσυναίσθηση δεν αλλάζει τον κόσμο από τη μια μέρα στην άλλη. Αλλάζει όμως την κάθε ανθρώπινη στιγμή. Είναι το νήμα που μας δένει με την κοινή μας ανθρώπινη ουσία. Και αυτές οι στιγμές φτιάχνουν έναν καλύτερο κόσμο!
Είναι σαν το φως της αυγής: απαλό, σχεδόν αδιόρατο στην αρχή, όμως αρκετό για να σκορπίσει και τα πιο πυκνά σκοτάδια. Και αν κάθε μέρα προσπαθούμε να την καλλιεργούμε, με μια λέξη, ένα βλέμμα, μια σιωπηλή κατανόηση, τότε θα καταφέρουμε, το δίχως άλλο, να χτίσουμε έναν κόσμο λίγο πιο φωτεινό, πιο ουσιαστικό και πιο αυθεντικό από αυτόν που βρήκαμε!
Dr. Κλημεντίνη Μπαρμπαρόσου
Χημικός Μηχανικός Ε.Μ.Π., M.Sc., Ph.D, Professional Coach
27.4.2025
