Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ) διοργάνωσε την ευρωπαϊκή διάσκεψη κορυφής των δήμων και των περιφερειών-23rd European Week of Regions and Cities στις Βρυξέλλες.
Αυτές οι διασκέψεις κορυφής παρέχουν στους αιρετούς εκπροσώπους των τοπικών και των περιφερειακών αρχών την ευκαιρία να συζητήσουν τις κυριότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Ευρώπη μετασχηματίζεται με πρωτοφανή ταχύτητα εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης, της ψηφιακής επανάστασης, των κλιματικών και δημογραφικών μεταβολών.
Προκειμένου η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης να μην αναστραφεί, οι εν λόγω μετασχηματισμοί, οι οποίοι συμβάλλουν στην αποκρυστάλλωση των κοινωνικών, οικονομικών και εδαφικών ανισοτήτων, θα πρέπει να συνοδεύονται, να διαμορφώνονται και να ρυθμίζονται μέσω συντονισμένων προσπαθειών σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, ιδίως δεδομένου ότι ένα τρίτο του συνόλου των δημόσιων δαπανών και πάνω από το ήμισυ των δημόσιων επενδύσεων πραγματοποιούνται σε υποεθνικό επίπεδο.
Επιπλέον, η εμπιστοσύνη στο τοπικό και το περιφερειακό επίπεδο διακυβέρνησης είναι, κατά μέσο όρο, μεγαλύτερη από την εμπιστοσύνη στην εθνική κυβέρνηση και, στα περισσότερα κράτη-μέλη, είναι επίσης υψηλότερη από την εμπιστοσύνη στην ΕΕ.
Στο πλαίσιο αυτό, οι πόλεις και οι περιφέρειες της ΕΕ, καθώς και οι εκλεγμένοι εκπρόσωποί τους, παρέχουν εγγύτητα, εμπιστοσύνη και σταθερότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε μια εποχή που οι αποκλίσεις και ο ανταγωνισμός αυξάνονται.
Η σταθερότητα αυτή είναι ζωτικής σημασίας για τη συνέχιση της οικοδόμησης ενός κοινού ευρωπαϊκού μέλλοντος για την επόμενη γενιά.
Η ενωσιακή χρηματοδότηση για την περιφερειακή ανάπτυξη έχει δώσει ώθηση στην οικονομική σύγκλιση εντός της ΕΕ εδώ και δεκαετίες.
Οι δήμοι και οι περιφέρειες έχουν αναδειχθεί σε βασικούς παράγοντες αυτής της επιτυχίας.
Συνδιαχειρίζονται έργα περιφερειακής ανάπτυξης με σκοπό να προσαρμόσουν τους στόχους της ΕΕ στην τοπική πραγματικότητα, εφαρμόζοντας επιτόπου πάνω από το 70% των ενωσιακών πολιτικών και αναλαμβάνοντας την ευθύνη για τα δύο τρίτα των δημόσιων δαπανών στην ΕΕ.
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποδυναμώνει τον δεσμό μεταξύ της ΕΕ αφενός και των δήμων και των περιφερειών της αφετέρου.
Η πρόσφατη πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) 2028-2034 δεν είναι απλώς ένας προϋπολογισμός, δεδομένου ότι αμφισβητεί τον ρόλο των δήμων και των περιφερειών στη λήψη αποφάσεων και στην εφαρμογή των πολιτικών της ΕΕ.
Το νέο ΠΔΠ τείνει προς τον συγκεντρωτισμό, με ένα σχέδιο ανά κράτος-μέλος.
Ο συγκεντρωτισμός αυτός ενέχει τον κίνδυνο υπονόμευσης των έντονων προσπαθειών για επίτευξη ανάπτυξης σε όλες τις περιφέρειες της ΕΕ.
Η ενιαία προσέγγιση δεν είναι κατάλληλη για την αντιμετώπιση των ειδικών τοπικών προκλήσεων τις οποίες παρουσιάζει η καθαρή και δίκαιη μετάβαση, και δεν πρόκειται να αποκαταστήσει την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης.
Μόνο μια τοποκεντρική προσέγγιση, βάσει τοπικών λύσεων και αποκεντρωμένων στρατηγικών, θα βοηθήσει την Ένωση να επιτύχει τους βασικούς στόχους της: συνοχή, ανθεκτικότητα και εγγύτητα.
Οι τοπικοί και οι περιφερειακοί πολιτικοί πιστεύουν ακράδαντα ότι η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει καίριο ρόλο στη διαμόρφωση πολιτικών που επηρεάζουν άμεσα τις κοινότητές τους.
Επιθυμούν να λάβουν στήριξη προκειμένου να αντιμετωπίσουν την κλιματική και την ενεργειακή μετάβαση(42%), να ανταποκριθούν στη δημογραφική μεταβολή, ιδίως στις αγροτικές περιοχές (39%), και να καταπολεμήσουν την κρίση της οικονομικά προσιτής στέγασης (36%).
Ωστόσο, οι απόψεις των τοπικών και των περιφερειακών πολιτικών ως προς τον τρόπο συνεργασίας διαφέρουν από εκείνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Οι περισσότεροι από αυτούς (57%) επιθυμούν η ΕΕ να παράσχει στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά στον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται τα ενωσιακά κονδύλια, ενώ το 51 % εξ αυτών επιθυμεί σημαντικότερο ρόλο στον σχεδιασμό και στη διαχείριση των κονδυλίων της Ένωσης σε τομείς όπως η πολιτική συνοχής.
Οι τοπικοί και οι περιφερειακοί ηγέτες δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στη συνεργασία παρά στην αύξηση των κονδυλίων: σημαντικά μικρότερος αριθμός (41%) εξ αυτών προσδιορίζει ως προτεραιότητα την αύξηση της χρηματοδότησης της ΕΕ.
Μεγαλύτερη σημασία έχουν η διατήρηση του σημερινού χαρακτήρα της συνεργασίας και η αύξηση της ευελιξίας της – ώστε να εξασφαλιστούν συνεκτικές τοποκεντρικές αντιδράσεις που προωθούν μια δίκαιη και πράσινη οικονομική μετάβαση.
Το προτεινόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο θα αποτελέσει οπισθοδρόμηση όσον αφορά ορισμένες πολιτικές που σχετίζονται με την ανθεκτικότητα: οι λύσεις που βασίζονται στη φύση, όπως οι πράσινες υποδομές, ενδεχομένως να περιθωριοποιηθούν.
Το πρόγραμμα LIFE ενδέχεται να διακοπεί.
Οι περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες υψηλού αντικτύπου, που περιλαμβάνονται στην πολιτική συνοχής, απειλούνται.
Ακόμη και αν το 95% όλων των περιφερειών καταγράφει βελτίωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ (του 2023 σε σχέση με το 2022) και έχει μειώσει το επίπεδο των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, η υποκείμενη κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη παραμένει πολύ ασθενέστερη.
Η στεγαστική κρίση είναι ευρέως διαδεδομένη και δαπανηρή: η ΕΕ αντιμετωπίζει στεγαστικό χάσμα που ισοδυναμεί με 2,3 εκατομμύρια κατοικίες ανά έτος – για τη γεφύρωση του οποίου εκτιμάται ότι απαιτούνται 270 δισ. ευρώ ετησίως.
Απαιτούνται προσπάθειες της ΕΕ για τη διασφάλιση στενής συνεργασίας με τους δήμους και τις περιφέρειες, που αποτελούν βασικούς παράγοντες στις προσπάθειες για τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας οικονομικά προσιτής στέγασης.
Απαιτούνται πρωτοβουλίες που θα βγάλουν τους δήμους και τις περιφέρειες από τα οικονομικά αδιέξοδα. Το ΠΔΠ να συμβάλει στην αποκέντρωση και να βοηθήσει τις τοπικές κοινωνίες.
Κων/νος Σ. Μαργαρίτης
Δημοσιογράφος
21.12.2025
