Για τα κατεχόμενα, η ΕΕ έχει θεσπίσει δύο Κανονισμούς (νομοθεσίες), που η Κύπρος υποχρεωτικά εφαρμόζει:
α) Τον Κανονισμό για οικονομική στήριξη της τουρκοκυπριακής κοινότητας και
β) τον Κανονισμό για το επιτρεπόμενο εμπόριο.
Ανάμεσα στους δύο Κανονισμούς υπάρχει μια σημαντική διαφορά. Ο Κανονισμός για οικονομική στήριξη της τουρκοκυπριακής κοινότητας υποχρεώνει την Ευρ. Επιτροπή να διασφαλίζει εκ των προτέρων ότι οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για έργα στα κατεχόμενα (π.χ. δρόμος, χώρος ανακύκλωσης σκυβάλων κλπ), δεν παραβιάζει τα δικαιώματα φυσικών και νομικών προσώπων, συμπεριλαμβανομένης της ακίνητης ιδιοκτησίας, βάσει της Κυπριακής Δημοκρατίας. Έτσι, κάθε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση στα κατεχόμενα, προαπαιτεί σεβασμό του νόμιμου ιδιοκτησιακού καθεστώτος. Ωστόσο, στον Κανονισμό για το εμπόριο δεν υπάρχει τέτοια πρόνοια για τα επιτρεπόμενα προϊόντα, με αποτέλεσμα μια τεράστια «τρύπα» αφού η συντριπτική παραγωγή προϊόντων στα κατεχόμενα (π.χ. φθαρτά, φρούτα, τούβλα κ.ά.), γίνεται κατά παράβαση της νόμιμης ιδιοκτησίας. Όσες καταγγελίες υποβάλλονται στην ΕΕ από συναδέλφους, λαμβάνουν την απάντηση που έλαβα το 2017. Η ΕΕ παρακολουθεί και θέτει το θέμα για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις (δεν σχολιάζει τον αθέμιτο ανταγωνισμό), αλλά αδυνατεί για περαιτέρω αφού βάσει της Συνθήκης Προσχώρησης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ, το κοινοτικό κεκτημένο έχει ανασταλεί για τις κατεχόμενες περιοχές όπου δεν ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο το κυπριακό κράτος.
Κατά καιρούς, προκύπτουν ιδιαίτερα ζητήματα υγείας κι αθέμιτου ανταγωνισμού αφού στα κατεχόμενα δεν υπάρχει πιστοποίηση της παραγωγής προϊόντων σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα υγείας, περιβάλλοντος, ασφάλειας, συνθηκών εργασίας κ.ά., τα οποία όμως εφαρμόζονται στις ελεύθερες περιοχές υποχρεωτικά. Έτσι, ντομάτες, φράουλες και κεράσια Τουρκίας, σφραγίζονται «κυπριακά» και μαζί με άλλα προϊόντα που παράγονται στα κατεχόμενα, όλα χωρίς ευρωπαϊκά πρότυπα, ανταγωνίζονται εκείνα στις ελεύθερες περιοχές. Επιπλέον, προκύπτει περιβαλλοντική καταστροφή λόγω της ανεξέλεγκτης και παράνομης λατόμευσης στον κατεχόμενο Πενταδάκτυλο. Λόγω άγνοιας προβάλλονται ανέφικτες προτάσεις ή για εντυπωσιασμό της εσωτερικής κοινής γνώμης.
Προσωπικά, αφού έλαβα την απάντηση το 2017, επεδίωξα να πείσω τις κυπριακές αρχές ότι επιβάλλεται αλλαγή στον Κανονισμό για το εμπόριο από τα κατεχόμενα ώστε να «κλείσουν» σοβαρές παρανομίες, αλλά χωρίς ανταπόκριση. Μάλιστα, προχώρησα τότε σε ενημερωτικές συγκεντρώσεις ανά επαρχία. Η πλέον εφικτή αλλαγή βάσει ευρωπαϊκής νομιμότητας με σοβαρές θετικές πολιτικές προεκτάσεις, βρίσκεται στην διαφορά ανάμεσα στους Κανονισμούς. Απαιτείται ανάλογη πρόνοια στον Κανονισμό για το εμπόριο για διασφάλιση ότι η παραγωγή προϊόντων στα κατεχόμενα γίνεται με σεβασμό του νόμιμου ιδιοκτησιακού καθεστώτος της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως ισχύει στον άλλον Κανονισμό. Ενόσω διατηρείται η «τρύπα» στο εμπόριο από τα κατεχόμενα, η παρανομία θα συνεχίζεται. Για παράδειγμα, ένας Τουρκοκύπριος ή έποικος σφετεριστής Ελληνοκυπριακής περιουσίας (π.χ. γη, εργοστάσιο), μπορεί να την χρησιμοποιεί παράνομα για παραγωγή προϊόντων, τα οποία πωλούνται στις ελεύθερες περιοχές ως νόμιμα!
Η «τρύπα» της παρανομίας στο εμπόριο από τα κατεχόμενα μπορεί να κλείσει με κυπριακή πρωτοβουλία στην ΕΕ, είτε πολιτικά στο Ευρ. Συμβούλιο, είτε μέσω του Δικαστηρίου της ΕΕ, αλλά η χρόνια «σιωπή» είναι συνενοχή. Με την προτεινόμενη τροποποίηση κάθε προϊόν που περιλαμβάνεται στο επιτρεπόμενο εμπόριο από τα κατεχόμενα, θα πρέπει να παράγεται σε νόμιμη ιδιοκτησία και όχι ανεξέλεγκτα όπως ισχύει τώρα.
Κώστας Μαυρίδης, Ευρωβουλευτής ΔΗΚΟ – S&D costas.mavrides@europarl.europa.eu
