Το βιβλίο της Στέλλας Μιχαήλ Ζωγράφου είναι ένα ιδιαίτερο κράμα από ποιήματα γεμάτα ένταση και στοχασμό, αλλά και διηγήματα που μοιάζουν με μικρές παραβολές ζωής. Η συγγραφέας δεν επιχειρεί να κατακτήσει τον αναγνώστη με μεγάλες χειρονομίες· αντιθέτως, τον οδηγεί σε μια διακριτική, διαλεκτική του εσωτερικού του κόσμου, με πυξίδα τη σιωπή.
Η σιωπή, όπως την παρουσιάζει η συγγραφέας ήδη από τον πρόλογο, δεν είναι κενό, ούτε παθητικότητα, λειτουργεί ως μετασχηματιστής ενδοσκόπησης, επιφύλαξης, απόστασης από την επιφανειακότητα. Είναι τρόπος επικοινωνίας και στάση ζωής:
μπορεί να δηλώνει περιφρόνηση, αυτοπροστασία, περισυλλογή· άλλοτε να κρύβει θυμό ή απογοήτευση, και άλλοτε να δείχνει αγάπη, ενσυναίσθηση και συγχώρεση. Είναι μια σιωπή με νόημα, που φωτίζει τα έγκατα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η ποίηση του βιβλίου ξεδιπλώνει αυτή την πολυφωνία της σιωπής. Στις «Κραυγές βουβές» εκφράζεται ο πόνος της απώλειας, ενώ στην «Νοσταλγία» και την «Επιστροφή» η μνήμη γίνεται δημιουργικό στοιχείο, όχι στασιμότητα. Η συγγραφέας δείχνει πώς το παρελθόν δεν είναι βάρος, αλλά
θεμέλιο για την εξέλιξη, πως η μνήμη δεν φυλακίζει· αναπλάθει, ανανεώνει, προσφέρει νέες δυνατότητες ύπαρξης.
Στη «Δύναμη της αγάπης» η αγάπη αναδεικνύεται ως κινητήρια δύναμη που «δεν έχει όρια, μόνο ορίζοντες».
Πίσω από κάθε ποίημα, υπάρχει κάτι που πονάει. Και όμως, πάντα υπάρχει μια μικρή χαραμάδα απ’ όπου μπαίνει το φως.
Δεν είναι η διαλεκτική της ήττας, αλλά της αντοχής. Εκείνης της κουρασμένης αλλά σταθερής ελπίδας, που δεν κάνει θόρυβο αλλά δεν φεύγει ποτέ.
Ποιος από εμάς δεν έβγαλε «Κραυγές Βουβές» κάποια νύχτα;
Ποιος δεν περίμενε μια «Αλκυονίδα μέρα» σε Χειμώνα που δεν έλεγε να τελειώσει; Ποιος δεν ήθελε να ξαναπερπατήσει «στους τόπους που αγάπησε» και άφησε πίσω;
Πόσες φορές δεν προσπαθήσαμε στη ζωή να είμαστε δυνατοί, και τελικά καταλάβαμε πως η αληθινή δύναμη βρίσκεται στο να μην χρειάζεσαι να αποδείξεις τίποτα; Η Στέλλα γράφει από μέσα προς τα έξω, για να μιλήσει στο συναίσθημά σου, στην ψυχή σου.
Σημαντική είναι και η θέση της γυναίκας στο έργο. Η συγγραφέας επαναπροσδιορίζει τη γυναικεία ταυτότητα όχι μέσα από κοινωνικά στερεότυπα ή αγωνιστικά πρότυπα, αλλά μέσα από την ίδια τη βαθιά επιδραστική, συνειδητή της παρουσία στον κόσμο. Η γυναίκα σε αυτό το έργο είναι ενεργό
ον, φορέας ελπίδας και όχι αντικείμενο επιθυμίας.
Σε ποιήματα όπως «Η δυναμική γυναίκα» και «Γυναίκα – απαράμιλλο σύμβολο» η θηλυκή μορφή στέκεται με αξιοπρέπεια και αποφασιστικότητα, ενσαρκώνοντας την αντοχή και τη συνέπεια. Εκεί συναντούμε ένα όραμα για τη γυναίκα όχι ως ηρωικό στερεότυπο, αλλά ως καθημερινή μαχήτρια, που γνωρίζει να συγχωρεί, να στηρίζει και να δημιουργεί.
Αυτή η αρχή της θηλυκής δύναμης, της τρυφερότητας, της συνέπειας, της επιμονής – είναι φιλοσοφικά κοντά στην αντιμηχανιστική θεώρηση του κόσμου. Μια τέτοια προσέγγιση αρνείται την επιβολή, την ψυχρότητα ή τη χειραγώγηση.
Αντίθετα, αναζητά την αμοιβαιότητα, την ποιότητα, την αυθεντικότητα – δηλαδή τις βασικές αρχές ενός
ανθρωποκεντρικού υπαρξισμού.
Τα διηγήματα λειτουργούν ως συμπληρωματικές φωνές στο ίδιο ταξίδι. Στις «Οθόνες μοναξιάς» αναδεικνύεται αποξένωση από την άκρατη και άκριτη χρήση της τεχνολογίας, στο «Τόλμησε όσα φοβάσαι» ο αναγνώστης καλείται να υπερβεί τα όριά του, να γευτεί τη ζωή, ενώ στο «Η δύναμη της γνώσης» η παιδεία προβάλλεται ως το αντίδοτο στην αδράνεια. Ακόμη και σε πιο καθημερινές αφηγήσεις, όπως το
«Άρωμα βανίλιας», κρύβεται η αίσθηση ότι η ζωή αξίζει να αναγνωρίζεται μέσα από τις λεπτομέρειες.
Φαίνεται καθαρά ότι η Στέλλα Μιχαήλ Ζωγράφου είναι ένας άνθρωπος που πορεύεται ανάμεσα στη κουλτούρα της αγάπης και τη μάχη για μια πιο ανθρώπινη ζωή. Είναι βαθιά ενσυναισθητική, χωρίς να γίνεται ρομαντικά αφελής. Έχει πίστη στις αξίες της, χωρίς να αγνοεί τη φθορά που καμιά
φορά αυτές της προκαλούν. Θαυμάζει την ομορφιά, χωρίς να τρέφει αυταπάτες.
Οι λέξεις της συγγραφέα δεν είναι διακοσμητικά στοιχεία. Δεν γράφει για να εντυπωσιάσει, αλλά για να απογυμνώσει την αλήθεια. Οι λέξεις της μοιάζουν με ανάσες. Δεν φωνάζουν, δεν επιβάλλονται. Απλώς κάθονται δίπλα σου. Και σιγά σιγά, όσο
τις αφήνεις, αρχίζουν να ζεσταίνουν το μέσα σου. Το αναγνωρίζεις και λες: «Α, αυτό το έχω νιώσει κι εγώ.» Υπάρχει μια βαθιά σεμνότητα στη διατύπωση, που ωστόσο συγκλονίζει γιατί στηρίζεται σε εσωτερικό βίωμα, όχι σε αφηγηματική φαντασία.
Εκφράσεις όπως: «Η σιωπή μου δηλώνει αποστροφή στην αμετροέπεια και τη φλυαρία σου» ή «Η αγάπη δεν έχει όρια, μόνο ορίζοντες» δεν είναι ποιητικά τεχνάσματα· είναι θεωρήσεις ζωής, χαραγμένες πάνω στο πετσί μιας γυναίκας που σκέφτεται, παρατηρεί και πονά.
Τι μας λέει, λοιπόν, το βιβλίο αυτό;
Είσαι άνθρωπος. Μπορείς να πονάς, να κουράζεσαι, να σιωπάς, να διστάζεις. Αλλά μέσα σου υπάρχει κάτι αληθινό, δυνατό: η αγάπη. Και αυτή η αγάπη –η δική σου αγάπη για τον κόσμο, για τον άνθρωπο, για τη ζωή– αξίζει να ακουστεί ακόμη κι αν ηχεί αθόρυβα.
Διαβάζοντας το βιβλίο της Στέλλας Μιχαήλ Ζωγράφου νιώθεις σαν να την ξέρεις χρόνια. Είναι από τους ανθρώπους που θα κάτσουν να σε ακούσουν όταν δεν σε ακούει κανείς. Θα σου δώσουν λέξεις για τα συναισθήματα που δεν ήξερες πώς να εκφράσεις.
Η Στέλλα είναι μια ψυχή που δεν συμβιβάζεται εύκολα, αλλά και δεν φωνάζει δυνατά. Είναι μαχήτρια, όχι πολεμίστρια.
Είναι τρυφερή, όχι αδύναμη. Είναι φωτεινή, ακόμη κι όταν γράφει για το σκοτάδι.
Αν μπορούσα να συνοψίσω με μια φράση το έργο αυτό, θα έλεγα:
Είναι σαν να κάθεσαι αργά το βράδυ με έναν άνθρωπο που σου μιλάει χαμηλόφωνα για όσα δε λέγονται δυνατά — και έτσι, απλά, γεννιέται η αλήθεια.
Αυτό το βιβλίο είναι ένα χάδι και μια σφαλιάρα ταυτόχρονα.
Ένα βλέμμα βαθύ μέσα στην ψυχή. Δεν σε κρίνει, σε καταλαβαίνει. Δεν σου δείχνει το δρόμο, σου λέει απλώς:
Πάμε να τον περπατήσουμε μαζί. Ακόμα κι αν δεν μιλήσουμε πολύ. Ακόμα κι αν μείνουμε σιωπηλοί.
Αυτό κάνει η καλή ποίηση. Σε βοηθά να θυμηθείς ποιος είσαι!
Παναγιώτα Μπλέτα – Συγγραφέας/Διανοήτρια
23.9,2025
